Αχινός, η «νάρκη» του βυθού

Αχινός, η «νάρκη» του βυθού

Ο αχινός, αποτελεί θαλάσσιο ζώο, του οποίου το περιεχόµενο (αυγά), είναι ιδιαίτερο έδεσµα, µε πολλούς λάτρεις. Μαρτυρίες για κατανάλωση αχινού στην Ελλάδα, υπάρχουν από το 3.000 πΧ και από το 1792 ήταν γνωστό σαν εµπορεύσιµο είδος.

Τα κενά στην νοµοθετική ρύθµιση της αλιείας του, σε συνδυασµό µε τις ιδιαιτερότητες ανάπτυξής του, έχουν οδηγήσει σε εξαφάνιση πληθυσµών αυτού του είδους παγκοσµίως (πχ Καλιφόρνια, Χιλή). Έχει αναφερθεί από ειδικούς του χώρου, πως «χρήζει προστασίας» και τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες εκτροφής–ελεγχόµενων καλλιεργειών. Φυσικά, υπάρχουν και αχινοί χωρίς φαγώσιµο περιεχόµενο.

Παρότι αποτελεί είδος υπό εξαφάνιση και στη χώρα µας, όλοι έχουµε έρθει σε επαφή µαζί του κάποια στιγµή στη ζωή µας, µε όχι ευχάριστα αποτελέσµατα, είτε επιχειρώντας να πιάσουµε κάποιον, είτε πατώντας κατά λάθος πάνω του -τα αγκάθια του είναι το πρόβληµα-. Και είναι λογικό… Η ακτογραµµή της χώρας µας, είναι µεγάλη συγκριτικά µε την έκτασή της, µε µεγάλη ποικιλοµορφία και οι αχινοί «κατοικούν» στα ρηχά νερά, σε σηµεία µε βραχώδη βυθό, ανάµεσα στα φύκια ή στη λάσπη που τον καλύπτουν. Κάθε καλοκαίρι ερχόµαστε σε επαφή και κολυµπάµε σε τέτοια νερά, κάποιοι από εµάς και καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Είναι λοιπόν συνηθισµένο φαινόµενο οι τραυµατισµοί από αχινό. Ευτυχώς, σπάνια µόνο µπορεί να υπάρξουν σοβαρά επακόλουθα, ως συνέπεια αυτών των τραυµατισµών. Σε αυτό το κείµενο, θα γίνει αποσαφήνιση του φάσµατος των τοπικών αλλά και συστηµατικών αντιδράσεων µετά από τραυµατισµό από αχινό, και των ενεργειών που κάποιος θα πρέπει να κάνει.

∆οµή των ακάνθων του αχινού (αγκάθια)

Μυϊκές ίνες υπάρχουν στην βάση των ακάνθων, οι οποίες εξορµώνται από το σφαιρικό σώµα του αχινού και προκαλούν την κίνησή τους. Κάθε άκανθα έχει αισθητική νεύρωση και ο ερεθισµός της προκαλεί τις γειτονικές να κινούνται ενορχηστρωµένα, προς την κατεύθυνσή αυτής που ερεθίζουµε. Η περιεχόµενη στις άκανθες ουσία, µπορεί να περιλαµβάνει µια νευροτοξίνη και / ή τοξίνη, µε δράση στο καρδιαγγειακό. Η επιφάνεια της άκανθας καλύπτεται από ένα λεπτό στρώµα ιστού. Η χηµική σύνθεση κάθε αγκαθιού είναι 94 % ανόργανη (ανθρακικό ασβέστιο, ανθρακικό µαγνήσιο και διοξείδιο του πυριτίου) και 6 % οργανική ύλη.

Κλινικές εκδηλώσεις από το τρύπηµα

Ο τραυµατισµός, είναι συνήθως αποτέλεσµα ακούσιας επαφής µε τα αγκάθια. Συχνότερα οφείλεται σε πάτηµα του αχινού µε το πόδι. Αρχικά υπάρχει µόνο µικρή ενόχληση, αλλά µέσα σε 15-30 λεπτά ο πόνος φτάνει τη µέγιστη έντασή του και µπορεί να διαρκέσει για αρκετές ώρες. Τις πρώτες ώρες, τα εύθραυστα αποµεινάρια των σπασµένων αγκαθιών παραµένουν µέσα στο δέρµα ή εξέρχονται από µόνα τους αυτόµατα, εξωθούµενα κατά τις κινήσεις του ποδιού. Στο δέρµα εµφανίζεται ερυθρότητα (κοκκίνισµα) και οίδηµα (πρήξιµο), γύρω από το τρύπηµα του αγκαθιού. Η τελική αποκατάσταση µπορεί να πάρει λίγες εβδοµάδες και γίνεται αυτόµατα: τα υπολείµµατα των αγκαθιών απορροφώνται σταδιακά ή εξέρχονται µόνα τους από το δέρµα. Περιστασιακά εµφανίζονται καθυστερηµένες αντιδράσεις στο δέρµα. Αυτές είναι εξογκώµατα (βλατίδες ή οζίδια), τα οποία µπορεί να εµφανιστούν έως και µήνες µετά τον τραυµατισµό και είτε είναι στο χρώµα του δέρµατος, είτε ελαφρώς µωβ και σκληρά στην αφή.

Μία µοναδική / εξέχουσα επιπλοκή εµφανίζεται, όταν µέρος του αγκαθιού ή του περιβλήµατός του εισέλθει σε τένοντα ή σε άρθρωση, συνήθως στις µικρές αρθρώσεις των χεριών ή των ποδιών (ευκολότερα στις αρθρώσεις των δακτύλων). Μπορεί τότε να προκληθεί φλεγµονή των τενόντων ή του θύλακα της άρθρωσης, γνωστή ως τενοντοελυτρίτιδα. Αυτή µπορεί να εκδηλωθεί άµεσα ή µερικές εβδοµάδες αργότερα και θέλει προσοχή, γιατί αν δεν αντιµετωπισθεί κατάλληλα, µπορεί να χρονίσει και να οδηγήσει σε σηµαντική βλάβη της άρθρωσης. Η τενοντοελυτρίτιδα είναι εµφανής, καθώς η άρθρωση γίνεται οιδηµατώδης (πρήζεται), ερυθρή και επώδυνη. Σε ακτινογραφία στην περιοχή, µπορεί να φαίνονται τα τεµάχια του αγκαθιού στον τένοντα και γύρω από την άρθρωση. Τέλος, µπορεί να υπάρξουν και συστηµατικές αντιδράσεις όπως ναυτία, µυϊκή αδυναµία, δυσκολία στο συντονισµό των κινήσεων, ζάλη και παραισθησίες (αιµωδίες, µυρµηγκιάσµατα). Αυτές είναι σπάνιες.

Μορφές αντίδρασης στον τραυµατισµό από αχινό

•  Οξεία βλάβη µε τοπικό πόνο και πρήξιµο, που ακολουθείται από την άµεση, αυτόµατη αποκατάσταση
•  Οξεία βλάβη µε επακόλουθη µόλυνση
•  Καθυστερηµένη κοκκιωµατώδης αντίδραση
•  Συστηµατικά συµπτώµατα από την τοξίνη
• Συστηµατικά συµπτώµατα ως επιπλοκή της τενοντοελυτρίτιδας
•  Επιπλοκές από την είσοδο των αγκαθιών στις µικρές αρθρώσεις, µε αποτέλεσµα την διόγκωση και καταστροφή της άρθρωσης. Είσοδος αγκαθιών σε µεγαλύτερες αρθρώσεις παράγει φλεγµονή και οίδηµα, χωρίς καταστροφή της άρθρωσης.

Θεραπεία

Η θεραπεία ποικίλλει ανάλογα µε τον τραυµατισµό. Αν το αγκάθι είναι σε θέση να αφαιρεθεί, κάντε το απαλά και σχολαστικά, γιατί τα αγκάθια είναι εύθραυστα και σπάνε εύκολα. Αντιµετωπίστε τον πόνο µε αναλγητικά. Η αντιµετώπιση της λοίµωξης απαιτεί αντιβιοτικά.

Υπάρχουν πολυάριθµες ανέκδοτες θεραπείες που κυµαίνονται από έκπλυση της περιοχής µε ούρα, αµµωνία ή ζεστή λάσπη, έως την εφαρµογή καταπλασµάτων και µαλακτικών του δέρµατος. ∆εν υπάρχουν επιστηµονικά δεδοµένα τα οποία να υποστηρίζουν οποιοδήποτε από αυτές τις θεραπευτικές προσεγγίσεις, όσο αποτελεσµατικές κι αν είναι κάποιες από αυτές.

Η κοινή λογική πρέπει να επικρατήσει. Αποφύγετε τον τραυµατισµό ελέγχοντας στα ύποπτα νερά και φορώντας προστατευτικά υποδήµατα, όταν βαδίζετε σε ρηχά νερά. Εάν έχει τρυπηθεί άρθρωση από αγκάθι, ζητήστε ιατρική βοήθεια αµέσως. Αυτό µπορεί να κάνει τη διαφορά ανάµεσα σε ένα προσωρινό πρόβληµα και την µεταγενέστερη απώλεια της λειτουργικότητας της άρθρωσης. Αν ένα εξόγκωµα εµφανιστεί πάνω από µια άρθρωση, αναζητήστε ιατρική εξέταση.

Πρακτικές Οδηγίες

– Βυθίστε το προσβεβληµένο µέλος σε ζεστό νερό (κάποιος κανόνας λέει τόσο ζεστό, όσο ανέχεται το άτοµο) για 30’ και επαναλάβετε αν απαιτηθεί, για ανακούφιση. Λάβετε υπόψη πως αυτό µπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω πρήξιµο και κοκκινίλα τους ζεστούς καλοκαιρινούς µήνες που συνήθως συµβαίνουν αυτά, και θα οφείλεται στο ζεστό νερό και όχι σε επιδείνωση του προβλήµατος.

– Χρησιµοποιήστε λαβίδα–τσιµπιδάκι, για να αφαιρέσετε τα µεγάλα προεξέχοντα αγκάθια. Κάποιοι προτείνουν για την αφαίρεση (αν καταστεί δυνατόν) των µίσχων από τον αχινό, να βάλετε αφρό ξυρίσµατος στην περιοχή και να περάσετε προσεκτικά από πάνω τους την ξυριστική µηχανή – ΠΡΟΣΟΧΗ µην κοπείτε.

– Κατόπιν, τρίψτε την περιοχή µε σαπούνι και νερό. Μετά ξεπλύνετε µε άφθονο νερό.

– ΜΗΝ καλύψετε την περιοχή µε ταινία κολλητική.

– ΜΗΝ προσπαθήσετε µε βελόνα να αποµακρύνετε όλα τα µαύρα στίγµατα – αποµεινάρια των αγκαθιών. 3 Οι µικροτραυµατισµοί που θα προκαλέσετε, χωρίς την κατάλληλη αποστείρωση, προδιαθέτουν για λοίµωξη και εµφάνιση πύου. Από την άλλη πλευρά, τα µαύρα στίγµατα µπορεί να µην είναι αισθητά µετά από λίγες ώρες.

– Ο γράφων πέρασε πριν από λίγα χρόνια δύο ώρες βγάζοντας πολυάριθµα µικρά αγκάθια αχινού από το πέλµα ενός φίλου στο νοσοκοµείο, µε αποστειρωµένες συνθήκες και εργαλεία, και πολύ προσεκτικά για την αποφυγή τραυµατισµών. Αλλά δεν είναι ο κανόνας, και σίγουρα δεν µπορεί να επιτευχθεί µε τα µέσα που µπορεί να διαθέτει κάποιος µαζί του σε µια παραλία.

Πότε να αναζητήσετε ιατρό

– Αναζητήστε άµεσα ιατρική βοήθεια για όποιον εµφανίσει πρόβληµα στην αναπνοή ή πόνο στο θώρακα

– Όταν τα αγκάθια έχουν εισέλθει κοντά ή µέσα σε άρθρωση, µπορεί να απαιτηθεί χειρουργική αφαίρεση.

– Αν εµφανισθούν σηµάδια λοίµωξης (πύο, ερυθρότητα, θερµότητα, αυξανόµενος πόνος µετά τις πρώτες ώρες).