Συρτή: Ψάρεμα & Θερμοκλινές
Ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται ως θερµόαιµο ζώο, λόγω της ιδιότητας να διατηρεί τη θερµοκρασία του σταθερή µέσω των χηµικών αντιδράσεων. Και κυρίως των καύσεων που πραγµατοποιεί µηχανικά στον οργανισµό του.
Σε αντίθεση, τα ψάρια έχουν ψυχρό αίµα και προσαρµόζονται στη θερµοκρασία του περιβάλλοντος νερού. Ανάλογα µε το µέγεθος και το είδος του ψαριού. Διαφοροποιείται η θερµοκρασία για κάθε βιολογική λειτουργία, αλλά και η αντοχή του σε µικρές ή µεγάλες αποκλίσεις. Τα µικρότερα ψάρια κινούνται συνήθως σε περιοχές µε µεγαλύτερες θερµοκρασίες. Κατά τη διάρκεια του χειµώνα, η χαµηλή θερµοκρασία του νερού επιβραδύνει τον µεταβολισµό και αυξάνει ποσοτικά τις απαιτήσεις για φαγητό. Τους ανοιξιάτικους µήνες, για να αφήσουν τα αυγά τους αναζητούν περιοχές µε συγκεκριµένες -υψηλότερες συγκριτικά µε αυτές που ζουν- θερµοκρασίες και δε διστάζουν να γιαλώσουν ακόµα και ψάρια µε εντυπωσιακό µέγεθος. Οι εποχιακές µετακινήσεις από κάποια είδη ψαριών και η διαφοροποίηση του βάθους που τα συναντούµε να κυνηγούν και να ζευγαρώνουν, οφείλονται στις µεταβολές της θερµοκρασίας.
Θερµοκλινές, η δηµιουργία και η καταστροφή του
Συγκριτικά µε τη θερµοκρασία του αέρα, η θερµοκρασία της θάλασσας µεταβάλλεται µε τις εποχές πολύ πιο δύσκολα και αργά. Αυτό οφείλεται στη µεγάλη θερµοχωρητικότητα. Δηλαδή στην ιδιότητα της θάλασσας να αποταµιεύει µεγάλα ποσά θερµότητας. Με το φως του ήλιου να πέφτει στην επιφάνεια και να απορροφάται εκθετικά σε σχέση µε την αλλαγή του βάθους, τα ανώτερα υδάτινα στρώµατα θερµαίνονται περισσότερο. Μικραίνει η πυκνότητά τους και διαχωρίζονται από τα ψυχρότερα και βαθύτερα στρώµατα. Στη συνέχεια, η θερµότητα που απορροφήθηκε µε τη βοήθεια του ανέµου και των ρευµάτων, πιέζεται και µεταφέρεται σε µεγαλύτερα βάθη.
Η διαφορά στην πυκνότητα των στρωµάτων δεν επιτρέπει την ανάµιξή τους. Έτσι η µείωση της θερµοκρασίας µε το βάθος δε γίνεται οµαλά, αλλά µειώνεται µε σταθερό ρυθµό στο επιφανειακό (επιλίµνιο) και στο υποκείµενο -και πιο κρύο- στρώµα (υπολίµνιο). Αλλά στην περιοχή επαφής και αλληλεπίδρασής τους παρουσιάζει θεαµατική µείωση σε σχέση µε το βάθος. Αυτή η περιοχή, λόγω της καµπύλης που παρουσιάζει (σχήµα) λέγεται θερµοκλινές. Το βάθος και το εύρος του θερµοκλινούς εξαρτώνται από την εποχή, το µήνα, τη µέρα, την ώρα και φυσικά την περιοχή. Στο Αιγαίο και το Ιόνιο πέλαγος το συναντούµε συνήθως στα 5 έως 50 µέτρα βάθος, µε εύρος από 5 έως 60 µέτρα.
Η διαµόρφωση του θερµοκλινούς ξεκινάει την άνοιξη, το βάθος του σταδιακά αυξάνεται και το χειµώνα καταστρέφεται µε την ανάµιξη των επιφανειακών υδάτινων µαζών µε τις ψυχρές, κατώτερες µάζες. Το γεγονός οφείλεται στις απώλειες της θερµικής ενέργειας µε την κάθετη πορεία που ακολουθεί το θερµοκλινές. Στο σχηµατισµό νέων ψυχρών επιφανειακών στρωµάτων και την τελική εξίσωση θερµοκρασίας και πυκνότητας των υδάτων. Κατά την διάρκεια του χειµώνα, ακόµα και τις ζεστές ηλιόλουστες ηµέρες, οι χαµηλές ατµοσφαιρικές πιέσεις δεν µπορούν να διοχετεύσουν σε βάθος τα θερµά επιφανιακά στρώµατα. Ώστε να έχουµε ένα νέο θερµοκλινές.
Θα πρέπει να επισηµάνω πως η µελέτη για το θερµοκλινές έχει γίνει εκτενέστερα και µε µεγάλη ακρίβεια για τις λίµνες (εξ ου και οι ορισµοί υπολίµνιο, επιλίµνιο). Σε λιµνοθάλασσες και κλειστούς κόλπους, η αντιστοίχιση είναι ικανοποιητική. Στην ανοιχτή όµως θάλασσα όπου υπεισέρχονται επιπλέον αστάθµητοι παράγοντες, απλά προσεγγίζουµε το φαινόµενο του θερµοκλινούς. Μελετώντας τον γενικό µηχανισµό του και αναζητούµε συνεχώς δεδοµένα για τον προσωρινό του προσδιορισµό. Κάθε περιοχή (κάβος, κόλπος κτλ.) έχει ένα ιδιαίτερο, ασταθές θερµοκλινές.
Πώς θα µπορούσαµε λοιπόν να το εντοπίσουµε;
1. Υπάρχουν στην αγορά βυθόµετρα που µετρούν τη θερµοκρασία του νερού, και στην οθόνη τους απεικονίζεται η περιοχή του θερµοκλινούς µε πυκνές κουκίδες (pixels). Αυξάνοντας την ευαισθησία του οργάνου.
2. Τα κοπάδια από µικρόψαρα τα οποία εντοπίζονται συνήθως από τα βυθόµετρα, κινούνται στη περιοχή µε το θερµοκλινές.
3. Πιο εξειδικευµένες συσκευές είναι οι ειδικοί αισθητήρες για το θερµοκλινές (thermocline sensors) και οι βαθυθερµογράφοι. Αλλά εδώ ξεφεύγουµε κατά πολύ από το επίπεδο του ερασιτέχνη ψαρά, τόσο σε τεχνογνωσία όσο και σε κόστος.
Θερµοκλινές, η εµπόλεµη ζώνη
Ποια είναι τελικά η αξία του θερµοκλινούς στο ψάρεµα; Η διαστρωµατοποίηση της πυκνότητας κυριολεκτικά παγιδεύει διάφορους µικροοργανισµούς και ουσίες στο θερµοκλινές. Αφού επηρεάζεται άµεσα η πλεύση και η αιώρησή τους λόγω της µικρής ειδικής πυκνότητας που έχουν, και δε µπορούν να περάσουν στο υπολίµνιο. Τα µικρότερα ψάρια κινούνται στο επιλίµνιο, τα µεγάλα αρπακτικά στο υπολίµνιο και όταν τα µικρότερα πλησιάζουν ή εισέρχονται στο θερµοκλινές. Είτε για να τραφούν, είτε για να αποφύγουν τις υψηλές επιφανειακές θερµοκρασίες (τους ζεστούς µήνες), τότε τα µεγάλα κάνουν την επίθεσή τους.
Φυσικά αναφερόµαστε σε κυνηγόψαρα όπως οι παλαµίδες, τα µαγιάτικα, οι τόνοι, και όχι σε πατόψαρα. Όπως οι ροφοί και οι σφυρίδες, καθώς σπάνια «ξεκολλούν» από το βυθό. Όταν το θερµοκλινές αποµακρυνθεί από την επιφάνεια (από µέσα Σεπτέµβρη), τότε στο παιχνίδι µπαίνουν και οι συναγρίδες. Οπότε δεν είναι καθόλου περίεργο να τις συναντήσουµε ακόµα και στα µεσόνερα! Πολλοί από όσους ψαρεύουµε συνήθως σε συγκεκριµένους τόπους, κρατάµε λεπτοµερώς σηµειώσεις που αναφέρονται στην ηµεροµηνία, την ώρα, το βάθος, το είδος, το µέγεθος των ψαριών κτλ.
Προτείνω λοιπόν να προστεθεί σε όλα αυτά η θερµοκρασία του νερού και το βάθος από το θερµοκλινές, εάν υφίσταται και αν φυσικά το εντοπίσουµε. Η καταγραφή του περιοδικού φαινοµένου θα διευκολύνει µελλοντικά στην αναζήτηση και τον εντοπισµό του. Ας µην βιαστεί κανείς να τα χαρακτηρίσει όλα αυτά υπερβολικά ή ανούσια. Ας πειραµατιστεί πρώτα και µετά βγάζει τα συµπεράσµατά του. Εξάλλου, η αγάπη για τη θάλασσα σε κάνει να αναζητάς τη γνώση και συχνά σε µετατρέπει σε ερασιτέχνη ερευνητή. Ίσως τελικά µέσα στις λεπτοµέρειες να κρύβεται η διαφορά, γιατί, άλλο να ψαρεύει κανείς και άλλο να πιάνει ψάρια! (Larry Self).
