Από την ανακάλυψη της ραδιοεπικοινωνίας στα τέλη του 19ου αιώνα, τα σκάφη επικοινωνούσαν μεταξύ τους με κώδικα Μορς, εφεύρεση του Σάμιουελ Μορς που πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1844, για καταστάσεις κινδύνου και ανάγκης.
Οι ραδιοεπικοινωνίες εφαρμόστηκαν στη ναυτιλία αρχικά με χρήση του τηλεγραφικού εξοπλισμού και αποκλειστικά για τη χρήση των επιβατών των επιβατηγών πλοίων.
Η ανάγκη χρήσης μίας συχνότητας και ενός κοινού κώδικα επικοινωνίας, διαφάνηκε με το ναυάγιο του Τιτανικού στο Βόρειο Ατλαντικό, το 1912. Το Αμερικανικό Κογκρέσο θέσπισε ειδικό νόμο που απαιτούσε από τα αμερικανικά πλοία να χρησιμοποιούν τον κώδικα Μορς για τις περιπτώσεις κινδύνου και ανάγκης. Η Διεθνής Τηλεπικοινωνιακή Ένωση (International Telecommunications Union – ITU), πλέον μέλος του ΟΗΕ, φρόντισε να εφαρμοστεί αυτός ο κανονισμός διεθνώς. Ο κώδικας Μορς εκείνη την εποχή προσέφερε μία πρωτοποριακή υπηρεσία ασφάλειας στη θάλασσα, όμως απαιτούσε εκπαιδευμένο προσωπικό και συνεχή ακρόαση κατά τις βάρδιες.
Το τέλος στον Κώδικα ΜΟΡΣ
Έτσι, ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας (International Maritime Organization – IMO), ο οποίος υπάγεται και αυτός στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), αναζήτησε από το 1973 με το σύστημα GMPSS (Global Maritime Distress and Safety System) άλλους τρόπους επικοινωνίας σε περιπτώσεις ανάγκης και κινδύνου. Το νέο αυτό σύστημα που ετέθη σε ισχύ το Φεβρουάριο του 1999, μετά από 7ετή περίοδο προσαρμογής, ουσιαστικά άλλαζε τον τρόπο διαχείρισης κλήσεων ανάγκης και κινδύνου, που μέχρι τότε ήταν μεταξύ των παραπλεόντων πλοίων, σε απευθείας επικοινωνία του πλοίου που κινδυνεύει, με το Κέντρο Συντονισμού Διάσωσης στη στεριά. Έτσι, ετέθη τέλος στον κώδικα Μορς σαν μέσο επικοινωνίας στη θάλασσα.
Το GMDSS είναι μία διεθνής συμφωνία που περιλαμβάνει ένα σύνολο διαδικασιών ασφαλείας, εξοπλισμού και πρωτοκόλλων επικοινωνίας, με στόχο αφενός την ενίσχυση της ασφάλειας στη θάλασσα και αφετέρου τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων διάσωσης.
Η απαίτηση συμφωνίας των πλοίων με το GMDSS, περιγράφεται στο κεφάλαιο IV του SOLAS (Safety Of Life At Sea) και εφαρμόζεται σε όλα τα επιβατηγά και φορτηγά σκάφη άνω των 300GT, όταν ευρίσκονται σε διεθνή ταξίδια.
Πολλοί τύποι σκαφών, ανεξαρτήτως μεγέθους, δεν απαιτείται να συμφωνούν με το GMDSS, ακόμη και αν ευρίσκονται σε διεθνή ταξίδια.
Οι επικοινωνίες GMDSS μεταξύ πλοίου και Κέντρου Έρευνας και Διάσωσης, διεξάγονται χρησιμοποιώντας δορυφορικά ή επίγεια ραδιοϋποσυστήματα. Τα δορυφορικά υποσυστήματα παρέχουν επικοινωνίες μεταξύ πλοίου και στεριάς, και τα επίγεια υποσυστήματα για αμφότερες τις επικοινωνίες, πλοίου – στεριάς και μεταξύ πλοίων.
Βασικό χαρακτηριστικό του GMDSS είναι ότι παρέχει δικλείδες ασφαλείας με συστήματα πρόληψης και προστασίας, αλλά και με αυτοματοποιημένες ειδοποιήσεις σε περίπτωση ανάγκης και κινδύνου, χωρίς λάθη και χάσιμο χρόνου.
Το GMDSS προσφέρει τις εξής λειτουργίες:
- Ειδοποίηση Συναγερμού (alerting)
- Συντονισμός Έρευνας και Διάσωσης (search and rescue)
- Εντοπισμός (homing)
- Εκπομπές ναυτιλιακών ειδοποιήσεων και πληροφοριών
- Γενική Επικοινωνία
- Επικοινωνία σκάφους προς σκάφος, για λόγους ασφάλειας ναυσιπλοΐας (bridge-to-bridge)
Θεμελιώδες στοιχείο του GMDSS, είναι οι «θαλάσσιες περιοχές», που ορίζονται με βάση την εμβέλεια των διαθέσιμων τηλεπικοινωνιακών μέσων και την κάλυψη από τους επίγειους σταθμούς. Η προσέγγιση αυτή λαμβάνει υπόψη τις δυνατότητες, αλλά και τους περιορισμούς καθενός από τα τηλεπικοινωνιακά μέσα που εντάσσονται στο GMDSS.
Τα αρμόδια όργανα κάθε χώρας, είναι υποχρεωμένα να ορίσουν τις θαλάσσιες περιοχές της χώρας τους. Ο διαχωρισμός των θαλάσσιων περιοχών είναι θεμελιώδης, καθώς ο τεχνικός εξοπλισμός που ορίζει το GMDSS βασίζεται στις θαλάσσιες περιοχές και όχι στο μέγεθος του σκάφους.
Για να καλύψει τις ανάγκες αυτών των περιοχών, τόσο για πρόληψη, όσο και για διευκόλυνση επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης, το GMDSS προδιαγράφει συγκεκριμένες τηλεπικοινωνιακές συσκευές.
Οι συσκευές που απαρτίζουν το σύστημα GMDSS είναι:
- Emergency position-indicating radio beacon (EPIRB)
- NAVTEX
- Inmarsat
- Συσκευές Εντοπισμού Έρευνας και Διάσωσης (SART)
- Digital Selective Calling MF, HF και VHF
Ο τεχνικός εξοπλισμός που χρησιμοποιεί το GMDSS ποικίλει ανάλογα με τις ανάγκες επικοινωνίας του σκάφους.
Περιοχές πλεύσης και απαιτούμενος εξοπλισμός
Ανάλογα με την περιοχή πλεύσης, την απόσταση από τη στεριά και την τηλεπικοινωνιακή κάλυψη, το GMDSS χωρίζει τις περιοχές πλεύσης σε τέσσερις και ορίζει τον απαιτούμενο εξοπλισμό για κάθε περιοχή:
A1. Εντός εμβέλειας ενός τουλάχιστον επάκτιου σταθμού VHF, ο οποίος έχει διαθέσιμη συνεχή υπηρεσία προειδοποιήσεων DSC (alert).
A2. Θαλάσσια περιοχή εξαιρουμένης της Α1, εντός εμβελείας ραδιοτηλεφωνίας ενός τουλάχιστον επάκτιου σταθμού MF, ο οποίος έχει διαθέσιμη συνεχή υπηρεσία προειδοποιήσεων DSC (alert).
A3. Θαλάσσια περιοχή εξαιρουμένης της Α1 και της Α2, εντός κάλυψης γεωστατικών δορυφόρων Inmarsat, όπου είναι διαθέσιμη συνεχής υπηρεσία προειδοποιήσεων DSC (alert).
A4. Περιοχή εκτός των Α1, Α2 και Α3
Κύριες Παδιοσυχνότητες Συσκευών
VHF
DSC
156.525 MHz (Ch 70) (Σηματοδοσία)
Ραδιοτηλεφωνία
156.300 MHz (Ch 6) Εσωτερική
156.650 MHz (Ch 13) Μεταξύ πλοίων
156.800 MHz (Ch 16) Ανάγκης και Κινδύνου, κοινής ακρόασης
MF
DSC
2.187,5 kHz (Ανάγκης και Κινδύνου)
Ραδιοτηλεφωνία
2.182 kHz Γενική επικοινωνία
2.177 kHz Μεταξύ πλοίων
AF
DSC
4.207,5 kHz – 6.312 kHz – 8.414,5 kHz – 12.577 kHz (Ανάγκης και Κινδύνου)
Ραδιοτηλεφωνία
2.182 kHz Γενική επικοινωνία
2.177 kHz Μεταξύ πλοίων