Στο πρώτο µέρος του άρθρου αναφέραµε την κατασκευαστική ιδιοµορφία του 4χρονου κινητήρα, τα βασικά εξαρτήµατα που τον απαρτίζουν, τον τρόπο λειτουργίας του και µερικά από τα βασικά σηµεία συντήρησής του, ώστε να αυξηθεί η αξιοπιστία και µακροζωία του.
Αρχικά είδαµε ότι για να ελαχιστοποιήσουµε την πιθανότητα βλάβης, πρέπει να τηρούµε ευλαβικά το πρόγραµµα συντήρησης που αναφέρεται στο εγχειρίδιο χρήσης του κατασκευαστή, ο οποίος το περιγράφει µε µεγάλη λεπτοµέρεια, έτσι ώστε να µπορεί να το φέρει εις πέρας ακόµη και ο αρχάριος ιδιοκτήτης ενός κινητήρα, µε ελάχιστα εργαλεία.
Εξυπακούεται ότι τις πολυπλοκότερες εργασίες συντήρησης θα τις αναλάβει ο εξουσιοδοτηµένος µηχανικός µας, αλλά καλό είναι να έχει κάνει ο ιδιοκτήτης µέρος της ή και ολόκληρη τη βασική συντήρηση, από το να περιµένει να την κάνει ο µηχανικός του στο µεγάλο σέρβις, την τελευταία στιγµή όπως συνηθίζουµε οι Έλληνες. Υπό καθεστώς πίεσης, σε µια εποχική κυρίως εργασία, κάτι µπορεί να παραβλεφθεί, και όπως ξέρουµε το να µείνουµε από κινητήρα στη θάλασσα δεν είναι και ότι πιο ευχάριστο.
Εννοείται ότι ειδικά στους σηµερινής τεχνολογίας εξωλέµβιους, η αµέλεια ετήσιας-τουλάχιστον-συντήρησης θα οδηγήσει σε φθορές και βλάβες µεγάλου κόστους, καθώς στατιστικά έχει αποδειχθεί από τις περιπτώσεις που κατέληξαν στα συνεργεία, ότι το 50% των κινητήρων αστοχεί λόγω βλάβης προερχόµενης από ελλιπή συντήρηση.
Σηµεία ελέγχου
Στο προηγούµενο τεύχος τονίσαµε τη σηµασία της σωστής συντήρησης σε µερικά βασικά σηµεία, τα οποία αν παραµεληθούν, ο κινητήρας θα παρουσιάσει βλάβη. Όπως και στους 2χρονους, έτσι και ο 4χρονος απαιτεί ένα σύστηµα τροφοδοσίας καυσίµου καθαρό και εν λειτουργία, δηλαδή το ρεζερβουάρ και η τάπα του, οι σωληνώσεις καυσίµου, η φούσκα-πουάρ, η αντλία βενζίνης καθώς και το εσωτερικό-εξωτερικό φίλτρο καυσίµου του σκάφους (εάν υπάρχει), να είναι σε άψογη κατάσταση.
Όµοια µε τους 2χρονους, µία επαρκής συµπίεση και ένας κατάλληλα χρονισµένος σπινθήρας στα µπουζί, είναι οι παράγοντες που θα κάνουν τον κινητήρα να λειτουργήσει.
Το καύσιµο θα πρέπει να φτάνει χωρίς πρόβληµα στην αντλία βενζίνης Χ.Π. (χαµηλής πίεσης) (Φωτ.1) και από εκεί να διοχετεύεται φιλτραρισµένο µέσω ανάλογων σωληνώσεων προς το -ή τα- καρµπυρατέρ (Φωτ.2). Ειδικά το τελευταίο-όπως είπαµε και στο 1ο µέρος του άρθρου-, θα πρέπει να είναι καθαρό και ρυθµισµένο. Εάν ο κινητήρας έµεινε παροπλισµένος για πάνω από δύο µήνες, µε βενζίνη στην οποία δεν τοποθετήθηκε συντηρητικό καυσίµου όπως προβλέπει ο κατασκευαστής, τότε η βενζίνη θα κοκαλώσει δηµιουργώντας κατάλοιπα σε µορφή ζελέ στα καρµπυρατέρ (Φωτ.3).
Η λειτουργία του κινητήρα χωρίς καθαρισµό των καρµπυρατέρ, θα είναι επιζήµια για τον κινητήρα, υπερθερµαίνοντάς τον κυρίως στην περιοχή της κυλινδροκεφαλής, καθώς τα φτωχά µίγµατα αέρα- καυσίµου καίγονται αστραπιαία εντός των θαλάµων καύσης του κινητήρα.
Γι’ αυτό εάν ο κινητήρας αποθηκεύτηκε για πάνω από δύο µήνες χωρίς συντηρητικό στα καύσιµα (ή δεν αδειάστηκαν τα καύσιµά του από όλο το κύκλωµα και τις σωληνώσεις), τότε πρέπει να κλείσουµε σίγουρα ένα ραντεβού µε το µηχανικό µας. Το επόµενο βήµα είναι να έχει ο κινητήρας σωστή ποσότητα και ποιότητα λαδιού λίπανσης, οι ιµάντες του να είναι σε καλή κατάσταση, οι βαλβίδες του ρυθµισµένες και τα ηλεκτρολογικά του στεγανά.
Εκτός από τα παραπάνω, σωστή συντήρηση απαιτείται και στα υπόλοιπα τµήµατα, όπως πόδι, ανόδια, αλλαγή ιµπέλερ, γρασαρίσµατα, λιπάνσεις κτλ.
Πίνακας συντήρησης – Η αποφυγή των προβληµάτων
Οι κατασκευαστές, για να µας βοηθήσουν συντάσσουν πίνακες µε όλες τις προγραµµατισµένες εργασίες συντήρησης, οι οποίες υπάρχουν εντός του εγχειριδίου χρήσης του κινητήρα (που δυστυχώς ελάχιστοι διαβάζουν), και συνοδεύονται µε ευκρινείς υποδείξεις, σχετικές µε το ποιες από αυτές µπορεί να αναλάβει ο ιδιοκτήτης και ποιες ο µηχανικός. Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται ενδεικτικά οι εργασίες συντήρησης και ελέγχων για την γκάµα των 4χρονων κινητήρων Yamaha.
Ο πίνακας είναι µαζικός (ισχύει και για κινητήρες µε ψεκασµό), και ενδέχεται κάποια µοντέλα να χρήζουν λιγότερων ή περισσότερων εργασιών. Οι εργασίες αναφέρονται πάντα είτε σε ώρες λειτουργίας, είτε σε χρόνο, µε ότι έρθει πρώτο. ∆ηλαδή π.χ. αλλαγή λαδιών ανά 100 ώρες ή ένα έτος-ότι έρθει πρώτο-, που σηµαίνει ότι εάν λειτουργήσατε µόνο 30 ώρες τον κινητήρα σας και ο κινητήρας έκλεισε ένα έτος, θα πρέπει να αλλάξετε τα λάδια, γιατί οξειδώνονται λόγω της ατµόσφαιρας κι ας έχουν δουλέψει µόνο 30 ώρες στον κινητήρα. Όπου υπάρχει το σύµβολο ■ οι εργασίες µπορούν να εκτελεστούν από τον ιδιοκτήτη, όπου φαίνεται το σύµβολο □ µόνο από το µηχανικό, ενώ αν δείτε τα ■/□ µπορεί να γίνει ο έλεγχος ή η συντήρηση και από τους δύο.
Εξυπακούεται ότι τα παρακάτω ισχύουν για φυσιολογική χρήση του κινητήρα, ενώ εάν οι συνθήκες διαφέρουν (πχ. βαριά φορτία, πολλές ώρες στο φουλ γκάζι ή στο ρελαντί, επαγγελµατική χρήση κτλ.), απαιτούνται συχνότερα διαστήµατα σέρβις. Σε µερικά µοντέλα όπως οι µεγάλοι V8, η αλλαγή λαδιών προβλέπεται να γίνει µόνο από το µηχανικό. Όπως είδαµε η συντήρηση είναι επιβεβληµένη, αλλά η πείρα έχει δείξει ότι λίγοι κατανοούν τη σηµασία της, έως ότου η βλάβη τους χαλάσει τη βόλτα. Παρακάτω αναφέρουµε δύο ακόµη σηµεία ελέγχου, που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής για να µη δηµιουργηθούν προβλήµατα.
Έλεγχος κυκλώµατος ψύξης
Ένα παραµεληµένο κύκλωµα ψύξης θα εµφανίσει πολλά προβλήµατα στον κινητήρα, καθώς η υπερθέρµανση θα προκαλέσει πολλές και σηµαντικές βλάβες. Η εισαγωγή του νερού ξεκινά από το πόδι και τις σήτες εισαγωγής νερού, οι οποίες πρέπει να είναι πεντακάθαρες από φύκια, υπολείµµατα από νάυλον σακούλες, ή οτιδήποτε άλλο µπορεί να µπλοκάρει την εισαγωγή νερού. Στη συνέχεια, το νερό ωθείται προς την αντλία νερού (ιµπέλερ), η οποία είναι η καρδιά του συστήµατος ψύξης.
Η αντλία νερού (Φωτ.4) πρέπει να αλλάζεται στα χρονικά διαστήµατα που προβλέπει ο κατασκευαστής, και αν ψαρεύουµε σε νερά µε µικρό βάθος, η άµµος θα κάνει τη φθορά της και θα απαιτηθεί συχνότερη αντικατάσταση της φτερωτής (Φωτ.5) και της φωλιάς του ιµπέλερ (κλωβός). Οι κλωβοί είναι πλαστικοί, και αν βουλώσουν από φύκια ή ξένα σωµατίδια υπερθερµαίνονται και καταστρέφονται εύκολα (Φωτ.6).
Ελέγξτε το δείκτη ροής νερού (πιτσιλιστήρι) στο πίσω µέρος του κινητήρα για ζωηρή εκροή νερού, ως µια χονδρική ένδειξη καλής λειτουργίας. Αν ο κινητήρας έχει θύρα έκπλυσης (Φωτ.7) για σύνδεση µε εξωτερικό λάστιχο ποτίσµατος, τότε αφαιρέστε την σχετική τάπα και εκκινήστε τον κινητήρα σε όρθια θέση, παρατηρήστε στο ρελαντί για λίγα δευτερόλεπτα εάν εξέρχονται ικανές ποσότητες νερού µε πίεση, και στη συνέχεια σβήστε τον κινητήρα και ξαναταπώστε τη θύρα έκπλυσης. Το συνεχές πλύσιµο µε γλυκό νερό αποµακρύνει τα επιζήµια άλατα, τα οποία δηµιουργούν πολλές φθορές στον κινητήρα.
Ένα άλλο σηµείο ελέγχου είναι ο θερµοστάτης, η βαλβίδα δηλαδή που επιτρέπει στα νερά ψύξης του κινητήρα να εξαχθούν από τα κανάλια ψύξης του, όταν αυτά φθάσουν σε µία ορισµένη θερµοκρασία (50-60ºC συνήθως). Εάν αυτός βουλώσει από ακαθαρσίες, ο κινητήρας θα υπερθερµανθεί, ενώ εάν κολλήσει σε ανοιχτή θέση, τα νερά θα περνούν συνεχώς ψυχρά και τα µέταλλα του κινητήρα θα συσταλούν (σφίξουν) και θα προκύψουν σηµαντικές φθορές, κυρίως στα έµβολα και κυλίνδρους.
Ο θερµοστάτης φθείρεται επίσης πολύ συχνά και από διάβρωση (Φωτ.8). Αρκετοί αδαείς µηχανικοί τον αφαιρούν, ξεχνώντας ότι ο κατασκευαστής δε βάζει ούτε µία βίδα περιττή στον κινητήρα, λόγω βάρους και κόστους.
Κάποιοι κατασκευαστές τοποθετούν -ιδίως σε µεγάλα µοντέλα- και βαλβίδες ρύθµισης πίεσης νερού (Φωτ.9), οι οποίες απαιτούν και αυτές περιοδική αντικατάσταση. Αντικαταστήστε το θερµοστάτη και την αντλία ιµπέλερ σε κάθε ετήσιο µεγάλο σέρβις, για να έχετε το κεφάλι σας ήσυχο.
Κορδονιέρα και αποσυµπιεστής
Στους µικρούς, µη ηλεκτρικούς κινητήρες, η κορδονιέρα (Φωτ.10) είναι το απαραίτητο µέσο εκκίνησης, και πρέπει πάντοτε να φροντίζουµε για την καλή της κατάσταση. Η καλή της λειτουργία, δηλαδή η έκταση του σχοινιού και το µάζεµα του (επαναφορά), καθώς και η φθορά στο σκοινί της, πρέπει να ελέγχεται τακτικά.
Εσωτερικά ο µηχανισµός της κορδονιέρας έχει διάφορα εξαρτήµατα, όπως ασφάλειες από σύρµα, µοχλούς ή έκκεντρα, ελατήριο κτλ., τα οποία µετά απο αρκετή χρήση φθείρονται και υπόκεινται σε βλάβες. Έλεγχο θέλει επίσης ο µηχανισµός αποφυγής εκκίνησης µε ταχύτητα, ο οποίος στους χειροκίνητους κινητήρες είναι επιβεβληµένος. Ο µηχανισµός της κορδονιέρας έχει διάφορα µηχανικά µέρη, και καλό είναι να µην τον λύνουµε και επανατοποθετούµε εάν δεν ξέρουµε πως λειτουργεί.
Επιπλέον η τοποθέτηση ελατηρίου είναι λίγο επικίνδυνη για τραυµατισµούς, αν δε γνωρίζουµε πως συσπειρώνεται και τοποθετείται το ελατήριο επαναφοράς της κορδονιέρας. Εάν δούµε οτιδήποτε αφύσικο στη λειτουργία της ενηµερώνουµε αµέσως το µηχανικό µας, ενώ σε περίπτωση κινητήρα µε µίζα, του ζητούµε να µας δείξει πως γίνεται η εκκίνηση ανάγκης µε σχοινί (Φωτ.11), σε περίπτωση βλάβης της µίζας.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό, κοινό στους περισσότερους 4χρονους κινητήρες µικρού κυβισµού, είναι το σύστηµα αποσυµπίεσης το οποίο κάνει την εκκίνηση ευκολότερη, χωρίς να απαιτεί δύναµη που σχεδόν µας ξεριζώνει τον ώµο.
Τέτοιοι µηχανισµοί είναι κοινοί και στις µοτό µε µανιβέλα, ή σε χορτοκοπτικά, γεννήτριες κτλ. Αυτός ο µηχανισµός, είτε µέσω µοχλών-ντιζών, είτε µε φυγοκέντριση (Σχ.1 απο Mercury 6 HP), ανοίγει ελαφρά τις βαλβίδες εξαγωγής για να ανακουφίσει την συµπίεση, καθώς ο αέρας που θα συµπιέσει το κάθε έµβολο εξάγεται.
Κατά συνέπεια δεν απαιτείται από το χειριστή να υπερνικήσει τη συµπίεση µε τη µυϊκή του δύναµη. Αν ο µηχανισµός αυτός κολλήσει, τότε οι βαλβίδες εξαγωγής θα παραµείνουν ανοιχτές, δε θα υπάρχει συµπίεση για να ξεκινήσει ο κινητήρας, και ο χειριστής θα αισθάνεται ότι ο σβηστός κινητήρας περιστρέφεται αβίαστα µε το τράβηγµα της κορδονιέρας.
Μία ανοιχτή βαλβίδα εξαγωγής, ακόµη και λιγότερο από µισό χιλιοστό, θα µαζέψει κάπνα και ενδέχεται ακόµη και να καεί, πυρακτωµένη από το οξυγόνο και τα θερµά καυσαέρια. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, αν ο µηχανισµός δεν ανοίξει τις βαλβίδες, θα χρειάζεται υπερβολική προσπάθεια και δύναµη σε κάθε «κορδονάτη» εκκίνηση.
Μην ξεχνάτε πάντως να ελέγχετε συχνά την κορδονιέρα σας, ώστε να είναι πάντοτε ετοιµοπόλεµη.