Τραυµατισµός µε αγκίστρι, πρώτες βοήθειες
Ο τραυµατισµός από άγκιστρο ψαρέµατος µπορεί να απασχολήσει όσους ψαρεύουν, είτε για αναψυχή, είτε επαγγελµατικά, όταν αυτό εισέρχεται από λάθος µέσω του δέρµατος και αγκιστρώνεται κοντά στην επιφάνεια ή και σε βαθύτερα στρώµατα του σώµατος.
Συχνότερα συµβαίνει στην παλάµη, στο πρόσωπο, στο υπόλοιπο κεφάλι και στο άνω άκρο (πλην παλάµης). Ευτυχώς, µικρό ποσοστό αυτών καταλήγουν στο γιατρό, αφού είναι συνηθισµένο να αφαιρείται το άγκιστρο επιτόπου, από τον ίδιο τον παθόντα ή µε βοήθεια των παρευρισκόµενων.
Η αφαίρεση του άγκιστρου σαν πράξη, ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία της «αφαίρεσης ξένου σώµατος», µόνο που σαν ξένο σώµα έχει κάποιες κατασκευαστικές ιδιαιτερότητες, οι οποίες πρέπει να λαµβάνονται υπόψη κατά την προσπάθεια αφαίρεσης.
Τις ενέργειές µας για την αφαίρεση του άγκιστρου, καθορίζουν σε γενικές γραµµές οι εξής παράγοντες : το βάθος που έχει εισέλθει το άγκιστρο, η περιοχή του σώµατος και οι συνθήκες (παρουσία άλλου ατόµου, καιρός, αντισηπτικό υγρό κ.ά.). Μεγάλα άγκιστρα, µε βαθύτερη διείσδυση, όπου εµπλέκεται οστό, τένοντες, αγγεία ή νεύρα, θα πρέπει να λαµβάνουν ιατρική εξέταση πριν την προσπάθεια αφαίρεσης, ενώ µπορεί να απαιτηθεί και ακτινολογικός έλεγχος για εκτίµηση αυτών. Όταν το άγκιστρο διεισδύει στην περιοχή του οφθαλµικού κόγχου (πχ. βλέφαρα), δε θα πρέπει να επιχειρείται η αφαίρεση, το µάτι θα πρέπει να καλύπτεται (χωρίς να πιέζεται το άγκιστρο) µε σκληρό κάλυµµα (πχ φλιτζάνι) και να µεταφέρεται ο άνθρωπος στο νοσοκοµείο για οφθαλµολογική εκτίµηση, καθώς η αφαίρεση του αγκίστρου µπορεί να επιφέρει µεγαλύτερη διαταραχή στο µάτι και την όραση, απ’ ότι ο αρχικός τραυµατισµός. Το κύριο – ιδιαίτερο – χαρακτηριστικό του τυπικού αγκίστρου ψαρέµατος (αγκίστρι, σαλαγκιά) σαν «ξένο σώµα», είναι η ακίδα (όπως φαίνεται στο σχήµα). Η απλή οπισθόδροµη µετακίνησή του (για να βγει από το δέρµα όπως µπήκε), συναντά δυσκολία και µπορεί να επιφέρει µεγαλύτερο τραυµατισµό, λόγω της παρουσίας της ακίδας. Για την αφαίρεση από το δέρµα έχουν προταθεί οι εξής µέθοδοι:
Παλίνδροµη τεχνική Σχ.1
H απλούστερη µέθοδος, έχει αποτέλεσµα όταν το άγκιστρο είναι επιφανειακά, καθώς και σε απλά άγκιστρα, χωρίς ακίδα. Κρατάµε το άγκιστρο παράλληλα µε την επιφάνεια του δέρµατος, πιέζουµε το στέλεχος προς τα κάτω ώστε να απελευθερωθεί η ακίδα από τους ιστούς και τραβάµε το άγκιστρο προς τα έξω, στην ίδια κατεύθυνση µε την οποία µπήκε.
Τεχνική χορδής Σχ. 2
Aρκετά αποτελεσµατική και ελάχιστα τραυµατική, όταν γίνει σωστά δεν προκαλεί πόνο. Απαιτεί δεύτερο άτοµο. ∆ένουµε σπάγγο ή πετονιά στο µέσο του λαιµού του αγκίστρου και κρατάµε το άλλο άκρο του σπάγγου καλά (κάποιοι δένουν την άλλη άκρη του σπάγγου στον καρπό τους). Ακινητοποιούµε το σηµείο του σώµατος όπου βρίσκεται το άγκιστρο, σε σταθερή επιφάνεια. Έχοντας παράλληλα το στέλεχος µε την επιφάνεια του δέρµατος και ενώ το πιέζουµε προς τα κάτω, µε µια απότοµη κίνηση τραβάµε το σπάγγο και αφαιρείται το άγκιστρο.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι παρευρισκόµενοι προστατεύονται, ώστε τη στιγµή που το άγκιστρο αποµακρυνθεί απότοµα και µε δύναµη, να µην τραυµατίσει κάποιον άλλον.
Τεχνική κάλυψης µε βελόνα Σχ. 3
Η ανάγκη ύπαρξης κατάλληλης βελόνας (ιατροφαρµακευτικό υλικό), τοπικής αναισθησίας και αποστείρωσης, την καθιστά τεχνική που γίνεται µόνο σε κατάλληλο περιβάλλον (πχ. Κέντρο υγείας, Ιατρείο). Η βελόνα εισέρχεται στο δέρµα παράλληλα µε το στέλεχος, στη διαδροµή που έχει δηµιουργήσει η αιχµή, µε στόχο να συναντήσει και να καλύψει την ακίδα, έτσι ώστε όταν τραβηχτεί το άγκιστρο µαζί µε τη βελόνα, να µη «σκαλώσει» η ακίδα στους γύρω ιστούς.
Τεχνική προώθησης και κοπής Σχ. 4
Είναι µέθοδος που επιτυγχάνει πάντα, µε κόστος όµως τον πρόσθετο τραυµατισµό. Το άγκιστρο ωθείται στροφικά µέχρι η αιχµή και η ακίδα εξέλθουν του δέρµατος, ώστε να τα βλέπουµε. Τότε, κόβουµε την κορυφή του µε τανάλια (να αφαιρεθεί το τµήµα της αιχµής και της ακίδας) και τραβάµε το υπόλοιπο του αγκίστρου προς τα πίσω, χωρίς αντίσταση πια, µέχρι να βγει.
Σηµαντικές επισηµάνσεις
1. Η περιγραφή των τεχνικών ∆ΕΝ γίνεται για να τις επιχειρήσουµε µόνοι µας ή µε παρέα, σε οποιαδήποτε περίπτωση καρφωθεί ένα αγκίστρι στο σώµα µας. Έχει καθαρά πληροφοριακό χαρακτήρα και σκοπό να µας οδηγήσει στις κατάλληλες κατά περίπτωση ενέργειες. Εξάλλου, κάποιες από τις τεχνικές προϋποθέτουν εξοπλισµό (έστω κι αν είναι απλός) και συνθήκες αναλγησίας και αντισηψίας, που απαιτούν να µεταβούµε σε Ιατρείο / Κέντρο Υγείας. Μόνο όταν έχει αγκιστρωθεί πολύ κοντά στην επιφάνεια του δέρµατος, δικαιολογείται να προσπαθήσει κάποιος µε εµπειρία χωρίς δεύτερη σκέψη (όχι όµως όταν είναι κοντά στο µάτι) να χρησιµοποιήσει κάποια από τις δύο πρώτες τεχνικές.
2. Το πρώτο βήµα θα είναι να κόψουµε την πετονιά από το αγκίστρι.
3. Αντισηπτικό διάλυµα: Βάζουµε στο σηµείο του τραυµατισµού πριν την προσπάθεια αφαίρεσης. Επίσης, απολυµαίνουµε την πληγή µετά την αφαίρεση του αγκίστρου και τέλος, σκεπάζουµε µε αυτοκόλλητο επίθεµα ώστε να µη βρέχεται. Πιθανότατα, όλοι έχουν ένα µικρό «φαρµακείο» µε τα απαραίτητα µαζί τους όταν ψαρεύουν. Αν όχι, το ξέπλυµα µε θαλασσινό νερό (από ανοιχτή θάλασσα όµως) είναι µια καλή εναλλακτική, µε την προϋπόθεση βέβαια ότι επιστρέφοντας στην ξηρά, θα συνδυαστεί µε καλή περιποίηση του τραύµατος.
4. Υπάρχουν άγκιστρα µε πρόσθετες ακίδες στο στέλεχος. Όταν έχουν εισέλθει και αυτές στο δέρµα, απαιτείται παραλλαγή της τελευταίας τεχνικής, κατά την οποία αφού προωθήσουµε την αιχµή, κόβουµε το µάτι του αγκίστρου και αφαιρούµε το άγκιστρο, προωθώντας το στο σηµείο εξόδου µέχρι να βγει (δεν τραβάµε προς τα πίσω).
5. Στα πολυάγκιστρα (σαλαγκιά), πριν από την προσπάθεια αφαίρεσης του αγκίστρου που έχει εισέλθει στο δέρµα, καλύπτουµε τα υπόλοιπα µε φελλό ή τα κόβουµε µε τανάλια, για να µην τραυµατιστούµε κατά την προσπάθεια αφαίρεσης. Αν έχει εισέλθει πάνω από ένα άγκιστρο, εφαρµόζουµε την όποια τεχνική για όλα τα άγκιστρα συγχρόνως.
6. ∆εν ξεχνάµε πως θα πρέπει να αφαιρεθούν όλα τα ξένα σώµατα τα οποία πιθανώς να εισήλθαν µαζί µε το άγκιστρο στο δέρµα, όπως τµήµα του δολώµατος, πετονιά.
7. ∆εν είναι πάντα οι προσπάθειες αφαίρεσης επιτυχηµένες. Τελικά, µπορεί να χρειαστεί το νυστέρι του χειρουργού για να αφαιρεθεί το άγκιστρο.
8. Συνήθως τα άγκιστρα καρφώνονται πολύ κοντά στην επιφάνεια του δέρµατος και η επιτόπου αφαίρεση προτιµάται από τον τραυµατισµένο και την παρέα του. Αλλά δεν είναι πάντα η ενδεικνυόµενη ενέργεια. Σε οποιαδήποτε δυσκολία, αµφιβολία, φόβο ή αποτυχηµένη προσπάθεια, παροτρύνεται η µετάβαση σε πάροχο υγείας (ιατρό, κέντρο υγείας, νοσοκοµείο – όποιο είναι διαθέσιµο).
Επισκεπτόµαστε οπωσδήποτε κέντρο υγείας (ή νοσοκοµείο) όταν:
1.Το άγκιστρο εισέλθει στην περιοχή του οφθαλµικού κόγχου. Μεταφέρουµε τον άνθρωπο πριν από οποιαδήποτε προσπάθεια αφαίρεσης. ∆εν βάζουµε αντισηπτικό διάλυµα. Φροντίζουµε να καλύπτουµε το µάτι µε σκληρό κάλυµµα κατά την µεταφορά χωρίς να πιέζουµε το άγκιστρο (πχ. µε φλιτζάνι). Σε αυτές τις περιπτώσεις. αφήνουµε την προσπάθεια να γίνει εξ αρχής από Οφθαλµίατρο.
2.Το άγκιστρο έχει καρφωθεί σε βάθος κάτω από την επιφάνεια του δέρµατος. Μπορεί να εµπλέκεται οστό, τένοντας, αγγεία ή νεύρα και θα χρειαστεί ειδική αντιµετώπιση. Σε ορισµένα σηµεία, υπάρχουν οστά και τένοντες πολύ κοντά στην επιφάνεια του δέρµατος, οπότε έχει σηµασία -όπως προαναφέρθηκε- όχι µόνο το βάθος, αλλά και το σηµείο του σώµατος όπου έχει εισέλθει το άγκιστρο (πχ. καρπός – δάκτυλα).
3. Έχουν καρφωθεί ταυτόχρονα άνω του ενός αγκίστρου, όπως µπορεί να συµβεί µε τη σαλαγκιά.
4. Έχει καρφωθεί το άγκιστρο στο σώµα και έχουν εισέλθει µαζί του δόλωµα ή/και µέρος της πετονιάς. Είναι εξ ορισµού ρυπαρό τραύµα και θα χρειαστεί αντισηψία και χειρουργικούς χειρισµούς, για την πλήρη αφαίρεση ξένων σωµάτων από το σώµα. Ακόµα κι αν αφαιρεθεί το άγκιστρο, θα πρέπει να γίνει εξέταση για να επιβεβαιωθεί πως δεν έχουν παραµείνει στην περιοχή του τραύµατος ή σε βάθος, άλλα ξένα σώµατα.
5.Το άγκιστρο εισέλθει σε σηµεία του σώµατος που δεν µπορούν να ακινητοποιηθούν εύκολα για να χρησιµοποιηθεί κάποια τεχνική, όπως για παράδειγµα στο λοβό του αυτιού.
6. ∆ούµε ανησυχητικά συµπτώµατα, όπως πολύ αίµα, έξοδο αίµατος αρκετή ώρα µετά την αφαίρεση του αγκίστρου, µούδιασµα πιο πέρα από την περιοχή του τραύµατος, έντονο πόνο, παραµονή ή αύξηση ερυθρότητας (κοκκινίλας) στην περιοχή του τραύµατος, ώρες µετά την αφαίρεση του αγκίστρου. Επίσης, εµφάνιση πύου (συνήθως τα πρώτα 24ωρα µετά). Ενώ δεν είναι κανόνας η προληπτική λήψη αντιβιοτικών λόγω του τραύµατος, µπορεί να απαιτηθεί σε τραυµατισµό µε µεγάλα άγκιστρα, βίαια αφαίρεση ή είσοδο δολώµατος και πετονιάς µαζί µε το άγκιστρο, όπως και σε περίπτωση ελαττωµένης άµυνας του οργανισµού (πχ. Σακχαρώδης ∆ιαβήτης). Επίσης, σε εµφάνιση λοίµωξης µετά τις πρώτες ώρες, θα πρέπει ο τραυµατισµένος να εξετασθεί, ώστε να λάβει την κατάλληλη αγωγή.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση αµφιβολίας ή ανησυχίας, θα πρέπει κάποιος να επισκεφτεί κέντρο υγείας ή νοσοκοµείο για να βγάλει το άγκιστρο µε ασφάλεια. Καλύτερα να ακούµε όταν βλέπουµε λευκές ποδιές «ήταν εύκολο και επιφανειακό, µην ανησυχείς», ή ακόµα και «δεν χρειαζόταν να έρθεις», παρά το «γιατί δεν ήρθες νωρίτερα;» ή «γιατί το έκανες µόνος σου;».
