Βυθόμετρο: Ανακαλύπτοντας τα μυστικά του

Πολύς λόγος έχει γίνει για την λειτουργία και τα «µυστικά» αυτού του οργάνου που στην Ελλάδα ονοµάζουµε βυθόµετρο. Τελικά αυτό που φαίνεται στην οθόνη ανταποκρίνεται µε ακρίβεια στη µορφολογία του πυθµένα και στα ψάρια που ανιχνεύονται περνώντας από πάνω µε το σκάφος µας και αν ναι σε τι βαθµό;

Η αλήθεια είναι ότι τις δυνατότητες αυτές µας τις προσφέρει απλόχερα η σηµερινή τεχνολογία και έτσι µπορούµε να λέµε ότι τα τελευταία χρόνια, υπάρχει τεράστια εξέλιξη των κατασκευαστριών εταιρειών, οι οποίες έχουν κάνει τεράστια άλµατα.

Για να µπορέσει κάποιος να γίνει καλός χειριστής ενός fish finder, πρέπει να καταφέρει να διαβάζει την εικόνα της οθόνης και για να γίνω πιο συγκεκριµένος να καταφέρει να ταυτοποιεί και να αναγνωρίζει οποιαδήποτε στόχο. Μόνο έτσι θα ξέρει αν αυτό που βλέπει είναι φύκια, πέτρα, άµµος, ρέµα, κοπάδι από ψάρια, ψάρι µεγάλο ή τίποτα από τα παραπάνω. Στην ευχέρεια ανάγνωσης θα συντελέσουν τα µέγιστα τρεις παράγοντες.

Πρώτον, πρέπει να είναι γνώστης των δυνατοτήτων και των λειτουργιών του οργάνου, να ξέρει δηλαδή να διαβάζει, τι διαβάζει, πως εµφανίζεται στην οθόνη, γιατί εµφανίζεται έτσι στην οθόνη.

∆εύτερον, να γνωρίζει καλά την πλοήγηση στο µενού του οργάνου – η οποία διαφέρει από κατασκευαστή σε κατασκευαστή-, ώστε να είναι σε θέση να κάνει µια συγκεκριµένη ρύθµιση αν χρειαστεί. Ειδικά κατά τη διάρκεια του ψαρέµατος ,οι ρυθµίσεις πρέπει να γίνονται έγκαιρα, ώστε να µην ψάχνει άσκοπα χάνοντας χρόνο (πολλές φορές χρειάζεται να ρυθµίσουµε το όργανο ανάλογα µε τις συνθήκες που ψαρεύουµε και τι θέλουµε να δούµε, πχ. ευαισθησία, φίλτρα κτλ).

Και τρίτο και τελευταίο, να ξέρει να αποκωδικοποιεί τα χρώµατα των στόχων, βάση της χρωµατικής παλέτας που έχει δώσει ο κατασκευαστής. Αν όλα αυτά δε γίνουν, ο στόχος µας για πλήρη εκµετάλλευση των δυνατοτήτων του βυθοµέτρου µας θα παραµείνει ανέφικτος και εµείς θα µοιάζουµε σαν κάποιον που προσπαθεί να διαβάσει ένα βιβλίο χωρίς να ξέρει την αλφάβητα.

Ας τα πάρουµε όµως τα πράγµατα από την αρχή. Το fish finder είναι στην ουσία ένα επιστηµονικό όργανο, δηλαδή οι απεικονίσεις στην οθόνη είναι αποτελέσµατα µετρήσεων ακρίβειας, βάση κάποιων παραµέτρων, όπως η ταχύτητα του ήχου στο νερό κτλ.

Το βυθόµετρο αποτελείται από τέσσερα βασικά µέρη: την οθόνη, τη γεννήτρια σήµατος, τον επεξεργαστή σήµατος και τον αισθητήρα. Ας αρχίσουµε αναλύοντας τη διαδικασία εκποµπής–λήψης σήµατος. Η γεννήτρια σήµατος παράγει ένα ηλεκτρικό σήµα µε συχνότητα (συνήθως 200Κhz-50Khz, αναλόγως σε τι βάθος ψαρεύουµε), το οποίο µέσω του καλωδίου φτάνει στον αισθητήρα (ή µάτι όπως συνηθίζουµε να το αποκαλούµε).

Εκεί ο ηλεκτρικός παλµός µετατρέπεται σε ηχητικό σήµα από τον κρύσταλλο στο εσωτερικό του µατιού. Εδώ να σηµειώσουµε, ότι η δουλειά του κρυστάλλου είναι ίδια µε αυτή του ηχείου του στερεοφωνικού στο σπίτι µας, εκπέµπει δηλαδή ήχο. Ο λόγος για τον οποίο δεν τοποθετούµε ένα ηχείο στο νερό, αντί του αισθητήρα, είναι ότι η πυκνότητα του νερού δε θα άφηνε τον κώνο του ηχείου να κάνει παλµικές κινήσεις, ώστε να απελευθερωθεί το ηχητικό κύµα.

Αφού το σήµα αφήσει τον αισθητήρα θα αρχίσει να κατευθύνεται προς τον πυθµένα. Το σήµα προσκρούει στο δρόµο του σε διάφορα αντικείµενα (ψάρια, φύκια, ρέµα, πέτρες κτλ) και αναλόγως τη σύστασή τους και τη σκληρότητα τους, θα υπάρξει η ανάλογη αντανάκλαση.

Η αντανάκλαση αυτή έξω από το νερό αποκαλείται ηχώ και γίνεται αντιληπτή όταν φωνάξουµε δυνατά πχ. σε ένα φαράγγι, οπότε ακούµε να επαναλαµβάνεται η φωνή µας. Ο αισθητήρας τώρα θα συµπεριφερθεί σα µικρόφωνο, θα συλλέξει το επιστρεφόµενο σήµα (το οποίο έχει διαφορά χρόνου της τάξης των µsec σε σχέση µε το αρχικά εκπεµπόµενο), θα το µετατρέψει σε ρεύµα και µέσω του ίδιου καλωδίου θα το προωθήσει στον επεξεργαστή, ο οποίος αποτελεί την καρδιά του συστήµατος.

Ο επεξεργαστής (hardware) και το λειτουργικό σύστηµα του οργάνου (software) είναι υπεύθυνα για την εικόνα που θα εµφανιστεί.

Η οθόνη είναι από τα σηµαντικότερα µέρη ενός fish finder και ένας από τους παράγοντες που πρέπει να έχει βαρύνουσα σηµασία κατά την αγορά ενός fish finder γιατί από εκεί θα αντλήσουµε την πληροφορία -µέσω της όρασης-. Τώρα, το πόσο σαφής θα είναι η ένδειξη των στόχων, δεν εξαρτάται µόνο από την οθόνη αλλά και από τον επεξεργαστή. Όταν λέµε οθόνη, εννοούµε βασικά την ανάλυσή της.

Μια µεγάλη ανάλυση θα µας εµφανίσει µε λεπτοµέρεια τη θέση αλλά και τον όγκο του στόχου. Οι οθόνες υγρού κρυστάλλου είναι χωρισµένες σε πολλά µικρά τετραγωνάκια (pixels). Αυτά τα µικρά τετραγωνάκια, τα οποία είναι σχεδόν αόρατα µε γυµνό µάτι, παίρνουν χρώµα αναλόγως µε την εντολή του επεξεργαστή. Έτσι, ο επεξεργαστής χρησιµοποιεί τα pixels για να συνθέσει µια εικόνα στην οθόνη, όπως ακριβώς γίνεται και στις σύγχρονες τηλεοράσεις ή τα µόνιτορς των υπολογιστών κτλ.

Ο αριθµός των pixels σε κάθετο προσανατολισµό επί αυτόν των οριζόντιων, εκφράζουν την ανάλυση της οθόνης (πχ. 480 Χ 640), η οποία αναφέρεται στις τεχνικές προδιαγραφές της συσκευής. Φυσικά, αυτά που ενδιαφέρουν περισσότερο εµάς τους ψαράδες, είναι τα κάθετα pixels, γιατί πολύ απλά ο βυθός που θέλουµε να ανιχνεύσουµε βρίσκεται κάθετα προς εµάς. Αυτό όµως είναι ένα άλλο κεφάλαιο και θα το αναλύσουµε σε µελλοντικό άρθρο!

Τα βυθόµετρα τελευταίας τεχνολογίας, είναι εφοδιασµένα µε οθόνες LCD υψηλής ανάλυσης κάτι που δεν ήταν τεχνολογικά εφικτό σε παλαιοτέρα µοντέλα. Για αυτό και οι στόχοι, µπορούν να παρουσιαστούν ευδιάκριτα στην οθόνη του οργάνου, ακόµα και οι πιο µικροί.

Αφού πατήσουµε το κουµπί ενεργοποίησης του βυθοµέτρου µας, στην οθόνη θα αρχίσουν να εµφανίζονται ο πυθµένας και οι ενδιάµεσοι στόχοι που έχει εντοπίσει, οι οποίοι µπορεί να είναι ψάρια, αλλά και φυσαλίδες αέρα, σκουπίδια, πλαγκτόν, θόρυβος και πολλά άλλα. Η εκποµπή και η επιστροφή –λήψη- του σήµατος επηρεάζονται από κάποιους παράγοντες και οι απεικονίσεις στην οθόνη µπορεί να διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και από µέρα σε µέρα. Κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες είναι οι ακόλουθοι:

•Η θερµοκρασία του νερού, είναι βασικός παράγοντας στην εξάπλωση του ηχητικού κύµατος. Ο ήχος διαπερνά τα θερµά µόρια του νερού ευκολότερα (λόγω διαστολής), από ότι τα ψυχρά µόρια, που συστέλλονται και δηµιουργούν ένα είδος τοίχου. Γι αυτό και πολλά βυθόµετρα, έχουν άλλη ρύθµιση για παγωµένα νερά (ice fishing).

•Tα θαλάσσια ρέµατα, αποτελούν επίσης παράγοντα επιρροής του εκπεµπόµενου σήµατος και εν συνεχεία της ένδειξης της «ηχούς» στην οθόνη. Το θαλάσσιο ρεύµα είναι νερό που ρέει µέσα στο υπάρχον νερό της θάλασσας και µπορεί να γεννηθεί από πολλούς παράγοντες, όπως πχ. το θερµοκλινές (αλλά δεν θα το αναλύσουµε σήµερα). Αυτό που βασικά µας ενδιαφέρει είναι ότι το ρεύµα διαφοροποιείται ως προς τη θερµοκρασία σε σχέση µε το νερό και ως συνέπεια αυτής της διαφοροποίησης, επηρεάζεται το σήµα.

•Η σύσταση του βυθού είναι ένας ακόµα παράγοντας. Το αν θα ανιχνεύσουµε ένα µαλακό βυθό (βούρκος / λάσπη) ή ένα σκληρό βυθό (πχ. πετρώδη), έχει άµεση σχέση µε το τι θα εµφανιστεί στην οθόνη µας, µιας και η ο βούρκος -λόγω της µοριακής του δοµής- απορροφά το µεγαλύτερο µέρος του ηχητικού σήµατος, σε αντίθεση µε την πέτρα που το ανακλά σχεδόν αυτούσιο

•Η περιεκτικότητα του νερού σε αλάτι στον τόπο που ψαρεύουµε, έχει ιδιαίτερη σηµασία στην ανίχνευση στόχων αφού το αλάτι αποτελεί «εµπόδιο» στην µετάδοση του σήµατος σε σύγκριση µε το γλυκό νερό. Στη Μεσόγειο έχουµε από τις µεγαλύτερες περιεκτικότητες σε αλάτι σε όλο τον πλανήτη. Πολλοί υποστηρίζουν ότι σε αυτό οφείλεται και η ιδιαίτερη νοστιµιά των ψαριών της.

•Τέλος, αυτό που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στο τι θα εµφανιστεί στην οθόνη µας, είναι η θέση των στόχων ως προς τη θέση του σκάφους, δηλαδή αν ο στόχος είναι δίπλα από το σκάφος ή ακριβώς κάτω από αυτό. Όλοι οι προαναφερθέντες παράγοντες θα επηρεάσουν το ηχητικό κύµα και κατ’ επέκταση θα διαµορφώσουν την απεικόνισή του. Κατανοώντας τους κανόνες που χρησιµοποιεί ένα βυθόµετρο για να ανιχνεύσει στόχους, θα είµαστε ένα βήµα πιο κοντά στην ανακάλυψη των µυστικών του.