Οι καρχαρίες είναι στη κορυφή της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας της θάλασσας. Η ονομασία καρχαρίας προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό “κάρχαρον” (= πριόνι), λόγω σχήματος και διάταξης των δοντιών του. Έχουν διαφοροποιηθεί σε περίπου 440 είδη με μέγεθος από 20 εκατοστά μέχρι 15 μέτρα (φαλαινοκαρχαρίας), και πολλά γνωστά είδη καρχαριών όπως ο λευκός καρχαρίας, ο καρχαρίας τίγρης, ο γλαυκοκαρχαρίας, ο καρχαρίας μάκο και ο σφυροκέφαλος εντυπωσιάζουν με την δύναμη, τα κυνηγετικά τους ένστικτα αλλά και τους μύθους που τα περιβάλλουν.
Παρακάτω ακολουθεί ένας οδηγός αναγνώρισης καρχαριών, που βασίστηκε (και εμπλουτίστηκε) στον οδηγό αναγνώρισης καρχαριών της Διεύθυνσης Αλιευτικών Εφαρμογών και Εισροών Αλιευτικής Παραγωγής της Γενικής ∆ιεύθυνσης Αλιείας και συνοψίζει κριτήρια αναγνώρισης των καρχαριών της Μεσογείου. Τα διάφορα είδη αναφέρονται με αλφαβητική σειρά σύμφωνα με τον Οδηγό Αναγνώρισης και όχι σύμφωνα με το πόσο συχνά συναντάται στη χώρα μας. Τα είδη που σπανίζουν στη Μεσόγειο έχουν σχετική αναφορά, όμως δεν αποκλείονται αφού έχει αποδειχτεί ότι αρκετά είδη καρχαριών “εισβάλουν” στη Μεσόγειο ακολουθώντας πλοία ή απλά αναζητώντας τροφή. Θα βρείτε ένα σχετικό σχεδιάγραμμα με το σχήμα και το σώμα του καρχαρία, πληροφορίες για την βιομετρία του και κριτήρια αναγνώρισης – σημάδια που κάνουν ευκολότερη την αναγνώρισή τους.
ΑΛΕΠΟΣΚΥΛΟΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Alopias vulpinus | ALV | Αλεπόσκυλος |
Βιομετρία: Μέγιστο δημοσιευμένο μήκος 750 εκατοστά και μέγιστο βάρος 350 κιλά. Περιστασιακά αυτού του είδους καρχαρίες αλιεύονται άτομα με μήκος από 150 έως 450 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Το κυριότερο γνώρισμα είναι ότι ο ραχιαίος λοβός του ουραίου πτερυγίου είναι μακρύτερος σε σχέση με τον κοιλιακό λοβό αλλά είναι και μεγαλύτερος από το μήκος του σώματος.
ΤΑΥΡΟΚΑΡΧΑΡΙΑΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Carcharias taurus | CCT | Ταυροκαρχαρίας |
Βιομετρία: Έχει μήκος που φθάνει έως 320 εκατοστά, με μέγιστο δημοσιευμένο βάρος τα 160 κιλά. Σχετικά σπάνιο στη Μεσόγειο. Όταν αλιεύονται αυτού του είδους καρχαρίες έχουν μήκος περίπου 2,5 μέτρα.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Σκούρα σημάδια στο σώμα που “ξεθωριάζουν” όσο πιο ώριμο είναι το άτομο. 2. Το 1ο και 2ο ραχιαίο καθώς και το εδρικό πτερύγιο είναι ισομεγέθη και ίδιου πλάτους στη βάση τους. 3. Οι βραγχιακές σχισμές είναι όλες μπροστά από το θωρακικό πτερύγιο. 4. Οι δύο λοβοί του ουραίου πτερυγίου διαφέρουν σημαντικά.
ΚΑΡΧΑΡΙΝΟΣ ΤΕΦΡΟΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Carcharinus plumbeus | CCP | Καρχαρίνος τεφρός |
Βιομετρία: Σπάνιο είδος στη Μεσόγειο. Μέγιστο δημοσιευμένο μήκος 250 εκατοστά και μέγιστο δημοσιευμένο βάρος 120 κιλά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Το πρώτο ραχιαίο πτερύγιο είναι σχετικά μεγάλο με ημιδρεπανοειδές σχήμα. 2. Το πρώτο ραχιαίο πτερύγιο εκφύεται στο κέντρο της βάσης έκφυσης του θωρακικού. 3. Ο χρωματισμός είναι γκρίζο – ασημένιος ραχιαία και άσπρος κοιλιακά.
ΜΕΓΑΛΟΣ ΛΕΥΚΟΣ ΚΑΡΧΑΡΙΑΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Carcharodon carcharias | WSH | Μεγάλος Λευκός Καρχαρίας |
Βιομετρία: Ο σπουδαιότερος από όλους τους καρχαρίες και πιο διάσημος θηρευτής του πλανήτη με μέγιστο μήκος 5,5 μέτρα.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Το πρώτο ραχιαίο πτερύγιο εκφύεται μέσα στα όρια έκφυσης του θωρακικού. 2. Είναι γκριζόμαυρος, με μαύρη ράχη και πιο ανοιχτά χρώματα στα πλάγια, και άσπρος στην κοιλιά. 3. Υπάρχει μαύρο σημάδι στην κορυφή του 6 δεύτερου θωρακικού πτερυγίου.
ΚΟΚΚΟΚΕΝΤΡΟΦΟΡΟΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Centrophorus granulosus | GUP | Κοκκοκεντροφόρος |
Βιομετρία: Όχι και τόσο σπάνιο, σε μερικές περιοχές της Μεσογείου είναι κοινό. Μέγιστο δημοσιευμένο μήκος 150 εκατοστά. Συνήθως αλιεύονται κοκκοκεντροφόροι καρχαρίες με μήκος από 60 έως 80 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Έχει εκτεθειμένες άκανθες και στα δύο ραχιαία πτερύγια. 2. Η άκρη του θωρακικού πτερυγίου είναι αισθητά μυτερή. 3. Οι άκρες των ραχιαίων και θωρακικών πτερυγίων είναι πιο σκουρόχρωμες από τα πτερύγια.
ΣΑΠΟΥΝΑΣ ή ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΗΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Cetorhinus maximus | BSK | Σαπουνάς ή Προσκυνητής |
Βιομετρία: Ο δεύτερος μεγαλύτερος καρχαρίας του πλανήτη σε βιομετρικά μεγέθη, με μέγιστο δημοσιευμένο μήκος 9 μέτρα και βάρος 4 τόνους. Είδος όχι τόσο σπάνιο. Αλιεύονται καρχαρίες του είδους με μήκος περίπου 7 μέτρα.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Το βασικότερο κριτήριο που είναι απόλυτα χαρακτηριστικό του είδους, εκτός του μεγάλου μεγέθους, είναι ότι πρακτικά οι βραγχιακές σχισμές καλύπτουν όλο το κρανίο.
ΣΚΥΛΟΓΑΛΕΟΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Galeorhinus galeus | GAG | Σκυλογαλέος |
Βιομετρία: Είδος σπάνιο στη Μεσόγειο. Μέγιστο μήκος 200 εκατοστά και βάρος 45 κιλά. Περιστασιακά αλιεύονται άτομα με μήκος από 80 έως 100 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Το δεύτερο ραχιαίο είναι ίσου μεγέθους με το εδρικό. 2. Ο κατώτερος λοβός του ουραίου πτερυγίου είναι σχετικά μακρύς.
ΕΠΤΑΚΑΡΧΑΡΙΑΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Heptranchias perlo | HXT | Επτακαρχαρίας |
Βιομετρία: Σπάνιος καρχαρίας στη Μεσόγειο, μικρόσωμος, με μέγιστο δημοσιευμένο μήκος 140 εκατοστά. Περιστασιακά αλιεύονται άτομα με μήκος από 80 έως 120 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Κυριότερο κριτήριο αναγνώρισης είναι ότι αποτελεί το μοναδικό είδος της Μεσογείου που διαθέτει επτά (αντί για πέντε ή έξι) βραγχιακές σχισμές.
ΡΥΓΧΟΚΑΡΧΑΡΙΑΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Isurus oxyrinchus | SMA | Ρυγχοκαρχαρίας |
Βιομετρία: Ένας καρχαρίας με μέγιστο δημοσιευμένο μήκος 400 εκατοστά και μέγιστο δημοσιευμένο βάρος 500 κιλά. Άτομα με μήκος περίπου 270 εκατοστά αλιεύονται περιστασιακά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Το δεύτερο ραχιαίο και τα εδρικά πτερύγια μόλις που διακρίνονται. 2. Το πάνω μέρος του σώματος έχει χρώμα σκούρο μπλε, ενώ το κάτω είναι άσπρο. 3. Μεγάλα σχετικά μαύρα μάτια και μυτερό ρύγχος. 4. Οι δύο λοβοί του ουραίου πτερυγίου είναι σαν μισοφέγγαρο, ο χαμηλότερος είναι ελαφρά μικρότερος του ανώτερου.
ΛΑΜΙΑ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Lamna nasus | POR | Λάμια |
Βιομετρία: Στενά συγγενικό είδος με το Isurus oxyrinchus (ρυγχοκαρχαρία). Μέγιστο δημοσιευμένο μήκος 370 εκατοστά και μέγιστο δημοσιευμένο βάρος 230 κιλά. Περιστασιακά αλιεύονται καρχαρίες του είδους με μήκος περίπου 250 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Το βασικό κριτήριο είναι ότι στο πρώτο ραχιαίο πτερύγιο υπάρχει μία απόφυση λευκού χρώματος με στρογγυλοποιημένο άκρο. 2. Το χρώμα του είναι ραχιαία σκούρο γκρι και κοιλιακά άσπρο. 3. Μεγάλα μαύρα μάτια και οξύληκτο ρύγχος.
ΑΣΤΡΟΓΑΛΕΟΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Mustelus asterias | SDS | Αστρογαλέος |
Βιομετρία: Μέγιστο μήκος 140 εκατοστά, μέγιστο βάρος 5 κιλά. Τα άτομα που αλιεύονται συνήθως έχουν μήκος από 60 έως 80 εκατοστά. Τα νεαρά άτομα μετά τη γέννηση έχουν μήκος περίπου 30 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Άσπρα σημάδια στα πλευρά.
ΓΚΡΙΖΟΓΑΛΕΟΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Mustelus mustelus | SDD | Γκριζογαλέος |
Βιομετρία: Μέγιστο δημοσιευμένο μήκος 200 εκατοστά. Συνήθως αλιεύονται άτομα με μήκος 100 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: Σε σχέση με τους άλλους γαλέους 1. Στα πτερύγια συνήθως υπάρχει λευκό περίγραμμα. 2. Το χρώμα του σώματος είναι ομοιόμορφο, με λίγα σκούρα σημάδια.
ΣΤΙΚΤΟΓΑΛΕΟΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Mustelus punctulatus | MPT | Στικτογαλέος |
Βιομετρία: Μέγιστο μήκος 200 εκατοστά, συνήθως αλιεύονται άτομα με μήκος 120 εκατοστά. Σπάνιο στην Ανατολική Μεσόγειο.
Κριτήρια αναγνώρισης: Κριτήρια αναγνώρισης 1. Μαύρο περίγραμμα στα ραχιαία πτερύγια. 2. Μαύρα στίγματα στα πλευρά.
ΑΓΡΙΟΚΑΡΧΑΡΙΑΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Odontaspis ferox | LOO | Αγριοκαρχαρίας |
Βιομετρία: Είδος αρκετά σπάνιο στη Μεσόγειο Μέγιστο μήκος 450 εκατοστά και μέγιστο βάρος 300 κιλά. Περιστασιακά αλιεύονται άτομα με μήκος 200 με 300 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Το δεύτερο ραχιαίο πτερύγιο είναι ίδιου μεγέθους με τα δύο εδρικά πτερύγια. 2. Οι βραγχιακές σχισμές είναι εμφανώς μπροστά από τα θωρακικά πτερύγια. 3. Μικρό μυτερό ρύγχος, ενδεχομένως κόκκινα 12 σημάδια στις πλευρές, μικρά μάτια.
ΟΞΥΝΩΤΟΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Oxynotus centrina | OXY | Οξύνωτος |
Βιομετρία: Ένας μικρός καρχαρίας με μέγιστο μήκος 150 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Το σώμα του είναι ασυνήθιστο για καρχαρίες λόγω μεγάλου ύψους. Το χρώμα είναι συνήθως γκρι ή καφέ-γκρι. 2. Το ραχιαίο πτερύγιο μοιάζει με πανί πλοίου.
ΓΛΑΥΚΟΣ ή ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΚΑΡΧΑΡΙΑΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Prionace glauca | BSH | Γλαύκος |
Βιομετρία: Μέγιστο μήκος 450 εκατοστά. Συνήθως τα άτομα που αλιεύονται έχουν μήκος από 200 έως 250 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Χαρακτηριστικό το μπλε χρώμα του σώματος, σκούρο μπλε ραχιαία και γαλάζιο στα πλευρά, ενώ κοιλιακά είναι άσπρος. 2. Εξαιρετικά μακρύ το θωρακικό πτερύγιο σε σχέση με το σώμα.
ΖΥΓΑΙΝΕΣ – ΣΦΥΡΟΚΕΦΑΛΟΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Sphyrna lewini | SPL | Κτενοζύγαινα |
| Sphyrna mokarran | SPK | Μεγάλος Σφυροκέφαλος |
| Sphyrna zygaena | SPZ | Ζύγαινα |
Βιομετρία: Οι ζύγαινες είναι καρχαρίες εύκολα διακριτοί λόγω του ιδιαίτερου σχήματος του κρανίου τους. Η κοιλιακή όψη είναι χαρακτηριστική. Περιλαμβάνονται 3 είδη: Sphyrna lewini (SPL), Κτενοζύγαινα Sphyrna mokarran (SPK), Μεγαλοζύγαινα Sphyrna zygaena (SPZ), Ζύγαινα ∆ίνεται η εικόνα ενός από τα τρία είδη.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Χαρακτηριστικό σχήμα κρανίου.
ΚΕΝΤΡΟΝΙ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Squalus acanthias | DGS | Κεντρόνι |
Βιομετρία: Μέγιστο δημοσιευμένο μήκος 160 εκατοστά και μέγιστο βάρος 9 κιλά. Περιστασιακά αλιεύονται άτομα με μήκος από 50 έως 60 εκατοστά.
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Στο πρώτο ραχιαίο πτερύγιο υπάρχει αγκάθι (εκτεθειμένη άκανθα). 2. Στη ράχη και στις πλευρές υπάρχουν ακανόνιστα άσπρα σημάδια.
ΡΙΝΕΣ
| ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΚΩΔΙΚΟΣ FAO | ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ |
| Squatina aculeata | SUA | Ακανθορίνα |
| Squatina oculata | SUT | Ματορίνα |
| Squatina squatina | AGN | Αγγελόψαρο |
Βιομετρία: Χαρακτηριστικοί καρχαρίες με ιδιαίτερο σώμα. Περιλαμβάνονται 3 είδη: Squatina squatina (AGN) Squatina aculeata (SUA) Squatina oculata (SUT)
Κριτήρια αναγνώρισης: 1. Πλατύ κεφάλι με ιδιαιτέρως μεγάλα θωρακικά και κοιλιακά πτερύγια, ενώ δεν υπάρχει εδρικό πτερύγιο. 2. Τα δύο ραχιαία πτερύγια είναι πολύ μικρότερα.
ΠΗΓΗ:
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων http://www.alieia.minagric.gr/