Νίκος Καρτελιάς, ο πρώτος διδάξας τις καταδύσεις στην Ελλάδα
Η Kartelias είναι η πρωτοπόρος εταιρεία στον χώρο των καταδύσεων. Εµπνευστής, δηµιουργός και υπεύθυνος για την αναπτυξιακή της πορεία µέχρι σήµερα, είναι ο Νίκος Καρτελιάς, πρώην βαθµοφόρος και πρώτος εκπαιδευτής της σχολής βατραχανθρώπων του Πολεµικού Ναυτικού. Ο Νίκος Καρτελιάς εκπαιδεύτηκε στην πλέον δύσκολη σχολή βατραχανθρώπων του πολεµικού ναυτικού της Αµερικής, και είναι ένας από τους ελάχιστους που πέτυχαν και αποφοίτησαν από αυτή τη σχολή και µάλιστα µε βαθµολογία EXCELLENT. Μετά την αποχώρησή του από το Πολεµικό Ναυτικό, συνεργάστηκε µε διάσηµους Αµερικανούς αρχαιολόγους σε υποβρύχιες έρευνες και ανασκαφές, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ο Νίκος Καρτελιάς… ακούραστος µας λέει παλιές ιστορίες και µας δείχνει φωτογραφίες από το ξεκίνηµα της καριέρας του ως δύτης
Το 1966 ίδρυσε στην Καστέλα του Πειραιά την πρώτη ιδιωτική σχολή αυτόνοµης κατάδυσης, το πρώτο κέντρο κατάδυσης και τον πρώτο σταθµό πλήρωσης φιαλών µε αναπνεύσιµο αέρα στη χώρα µας, ενώ στη συνέχεια ξεκίνησε και το εµπόριο µε εξοπλισµούς κατάδυσης. Το 1967 ανέλαβε την αποκλειστική αντιπροσωπεία του οίκου TECHNISUB Ιταλίας για την Ελλάδα, καθώς και τη θυγατρική της, AQUA SPHERE. Ακολούθησαν οι αντιπροσωπείες SPIROTECHNIQUE (τώρα AQUALUNG), BEUCHAT, DESSAULT Γαλλίας, PROBLUE, SCUBATECH, NORTHERN DIVER. Όλοι οι παραπάνω οίκοι είναι πρωτοποριακοί και παράγουν εξοπλισµούς υψηλής τεχνολογίας, όπως µάσκες, πτερύγια, αναπνευστήρες, φανάρια, µαχαίρια, στολές, τσάντες, σηµαδούρες, ψαροτούφεκα, ρυθµιστές αναπνοής, ρυθµιστές πλευστότητας, όργανα, βαλβίδες, φιάλες, ανυψωτικά µπαλόνια, στεγανές στολές, γυαλάκια – πτερύγια πισίνας κτλ.
Το κατάστηµα του Νίκου Καρτελιά είναι ένα πολυκατάστηµα για τους λάτρεις της θάλασσας, της κολύµβησης, της ελεύθερης και αυτόνοµης κατάδυσης
Από το 1969 ξεκίνησε µια σύγχρονη βιοτεχνία κατασκευής στολών µε εισαγόµενα υλικά αρίστης ποιότητας, έτοιµες ή µε κατασκευή στα µέτρα των πελατών (custom). Η εταιρεία µεταφέρθηκε από το 1983 σε ιδιόκτητο κτίριο στο Νέο Φάληρο. Αυτό το κτίριο, όπου στεγάζονται όλες οι δραστηριότητες της εταιρείας, προσχεδιάστηκε για ειδικό κέντρο κατάδυσης, ώστε να καλύπτει όλες τις ανάγκες των πελατών του:
• Πρωτότυπη, εντυπωσιακή και µε πολύ µεγάλη ποικιλία σε όλα τα είδη έκθεση λιανικής
• Σύγχρονο εργαστήριο κατασκευής στολών ποιότητας, έτοιµες και µε µέτρα
• Αποθήκες εµπορευµάτων για τη χονδρική πώληση σε επιλεγµένα καταστήµατα σε όλη την Ελλάδα
• Εργαστήρια επισκευών και service ρυθµιστών µε χορήγηση πιστοποιητικών
• Υδρόψυκτος σταθµός πλήρωσης φιαλών
• Κέντρο επανέλεγχου φιαλών αέρα (υδροστατικό τεστ) µε άδεια του Υπουργείου Βιοµηχανίας και χορήγηση πιστοποιητικών
Ο φιλόξενος κι εντυπωσιακός χώρος του Ν.Καρτελιά στο Ν. Φάληρο
Από το Νοέµβριο του 2003, λειτουργεί ένα σύγχρονο υποκατάστηµα στη Λεωφόρο Βουλιαγµένης 44, στη Γλυφάδα, όπου και εκεί υπάρχει µια πλούσια έκθεση µε πάρκινγκ και έναν υπερσύχρονο αεροσυµπιεστή BAUER µε νέες καινοτοµίες, οι οποίες τον κάνουν να αποδίδει άριστης ποιότητας αναπνεύσιµο αέρα.
Υδρόψυκτος σταθµός πλήρωσης φιαλών και εργαστήριο επισκευών και service ρυθµιστών
Εµείς βρεθήκαµε στο φιλόξενο χώρο του Νίκου Καρτελιά στο Ν. Φάληρο και τον ρωτήσαµε κάποια ενδιαφέροντα πράγµατα για το ξεκίνηµά του στην κατάδυση και τα πρώτα του επιχειρηµατικά βήµατα.
Πώς ξεκινήσατε την πορεία σας µε την κατάδυση; Ποια ήταν η αρχή και το κίνητρο για να ασχοληθείτε µε κάτι που ήταν άγνωστο για την εποχή σας;
Το 1954 υπηρετούσα ως µόνιµος υπαξιωµατικός στο Πολεµικό Ναυτικό. ∆εν είχαµε βατραχανθρώπους τότε. Επειδή η Ελλάδα ήταν µέλος του ΝΑΤΟ, το Πολεµικό Ναυτικό είχε την υποχρέωση να κάνει σώµα βατραχανθρώπων, και έστειλε µια εγκύκλιο στα πλοία απευθυνόµενη σε µόνιµους υπαξιωµατικούς και αξιωµατικούς που επιθυµούσαν να πάνε να εκπαιδευτούν στην Αµερική, και όποιος και όταν γύριζε, θα µπορούσε να είναι εκπαιδευτής βατραχανθρώπων. ∆ηλώσαµε συµµετοχή αρκετοί Έλληνες, 37 αν θυµάµαι καλά, και µετά έγινε µια επιλογή και πήγαµε 7 στην Αµερική. Ήταν Φεβρουάριος, κακός καιρός και πολύ κρύο εκεί πέρα. Οι Αµερικανοί έχουν το χειρότερο και δυσκολότερο σύστηµα εκπαίδευσης στον κόσµο. Γιατί από την απόβαση στη Νορµανδία που είχαν χρησιµοποιήσει βατραχανθρώπους και είχαν αποτελέσµατα -αλλά και πολλές απώλειες-, σκέφτηκαν να φτιάξουν ένα πρόγραµµα, να το διαφηµίσουν και να βρεθούν εθελοντές να υπηρετήσουν αυτό το σώµα. Έτσι έφτιαξαν τη σχολή βατραχανθρώπων που βρίσκεται στο Νόρβεκ.
Μαζί µε έναν Αµερικανό φίλο αριστερά κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης στο Νόρβεκ το 1954
Πήγαµε λοιπόν εκεί 7 Έλληνες, ενώ συνολικά είµαστε 140 από διάφορα µέρη, όπως Αµερικανοί, Ιταλοί, Τούρκοι και φυσικά εµείς οι επτά Έλληνες. Στο πρόγραµµά τους ετοιµάζουν τους υποψήφιους βατραχανθρώπους για δύο βδοµάδες µε σκληρές ασκήσεις σε στεριά και σε θάλασσα, ενώ η εκπαίδευση κορυφώνεται την τρίτη βδοµάδα που την ονοµάζουν “hell week”. Όποιος καταφέρει και περάσει χωρίς να σταµατήσει, να δειλιάσει, να αρρωστήσει, κρίνεται κατάλληλος να µπει στη σχολή. Αν δεν περάσεις στη “hell week”, τη «διαβολοβδοµάδα» όπως είθισται να λέγεται στη γλώσσα µας, δε σε κρατούν, αλλά σε διώχνουν. Επίσης αν ο οποιοσδήποτε έβλεπε ότι δεν τα κατάφερνε, µπορούσε να φύγει και στο ενδιάµεσο. Ήµουν νέος, 24 χρονών τότε, και σαν Έλληνας ήµουν πεισµατάρης, οπότε δεν ήθελα να ντροπιαστεί η Ελλάδα και να µην έχει έναν αντιπρόσωπο. Έτσι, πάντα πρωταγωνιστούσα στις ασκήσεις. Τελικά τερµατίσαµε τη “hell week” 19 Αµερικάνοι, και από το ΝΑΤΟ µόνο εγώ. Και µάλιστα αν δείτε το δίπλωµά µου, ήµουν ο µόνος µαθητής που πήρα άριστα (excellent) σε αυτήν τη σχολή.
Οι υπόλοιποι 6 έλληνες δεν τα κατάφεραν;
Όχι δεν τα κατάφεραν. Αργότερα µεσολάβησε και ο Έλληνας ναυτικός ακόλουθος στην Αµερική ώστε να φοιτήσουν κατά δύναµη, όπως µπορούσαν, ως παρατηρητές, γιατί χρειαζόταν η Ελλάδα και άλλους ειδικούς. Ακόµη και στη «λάσκα» εκπαίδευση, είχαµε δύο διαρροές.
Ο µόνος µαθητής του ΝΑΤΟ που αποφοίτησε µε Άριστα (Excellent) στην Πολεµική σχολή Βατραχανθρώπων του αµερικανικού ναυτικού το 1954 στην Αµερική
Πότε ξεκίνησε να λειτουργεί η σχολή βατραχανθρώπων του Ελληνικού Ναυτικού;
Το ’54 τελειώσαµε την εκπαίδευση στην Αµερική, αλλά η σχολή στην Ελλάδα άρχισε να λειτουργεί το 1957. Το ‘57 ήταν ναύαρχος και Αρχηγός Ναυτικής Εκπαίδευσης ο ναύαρχος Κιοσές, ο οποίος είχε πάρει την εντολή να ετοιµάσει το σώµα βατραχανθρώπων και ήταν αυτός που έστειλε στο ναυτικό την εγκύκλιο για την πρόσκληση εθελοντών που θα πήγαιναν στην Αµερική. Το ‘57 που άρχισε να λειτουργεί η σχολή, έπρεπε να γίνει επιλογή και ο µόνος εκπαιδευτής ήµουν εγώ, οι υπόλοιποι που δεν τα κατάφεραν ήταν σε άλλες υπηρεσίες. Έτσι πήρα το πρώτο σχολείο που ήταν 120 υποψήφιοι, αλλά όταν τους έκανα ασκήσεις για να δω την ικανότητά τους, δεν πέρασε κανείς. Με φωνάζει λοιπόν ο ναύαρχος και µου λέει:
– «Κύριε Καρτελιά γιατί έφυγαν αυτοί; Τι τους κάνεις;»
– «Κύριε ναύαρχε τους κάνω ότι µου έστειλε η πατρίδα να µάθω στην Αµερική», του απάντησα, οπότε µε κάλεσε στο γραφείο του για να συζητήσουµε εκτενέστερα.
– «Τι κάνατε στην Αµερική;»
Του λέω µερικά πράµατα από τη “hell week” και γυρνά και µου λέει:
– «Βγήκαν 19 από την Αµερική και ένας από το ΝΑΤΟ. Η Αµερική έχει ολυµπιονίκες;»
– «Πάρα πολλούς»
– «Η Ελλάδα έχει;»
– «Εκτός από τον Κωνσταντίνο το διάδοχο στην ιστιοπλοΐα, που έτρεξε µε τους Εσκιτζόγλου και το Ζαΐµη, δεν έχουµε άλλους»
– «Αφού δεν έχουµε ολυµπιονίκες, γιατί θέλεις να βγάζεις πρώτης ποιότητας βατραχανθρώπους. Ας βγάζουµε έστω και δεύτερης ποιότητας!»
– «Όχι, κύριε ναύαρχε. Μπορούµε να φτιάξουµε πρώτης ποιότητας, αλλά θα χρειαστούµε κάποια πράγµατα κι ένα πρόγραµµα για να το καταφέρουµε»
– «Τι είναι αυτά;»
– «Πρώτον να αλλάξει το φαγητό. Εµείς στην Αµερική τρώγαµε πάρα πολύ καλά»
– «Και ποιοι τρώνε καλά;»
Είχα τις πληροφορίες ότι αυτοί που έτρωγαν καλά ήταν στα νοσοκοµεία, όπου είχαν δύο φορές τη βδοµάδα κρέας, ενώ έπαιρναν και πρόγευµα, γλυκά, γιαούρτια κ.α. Του λέω λοιπόν ότι στα νοσοκοµεία έτρωγαν καλά, οπότε καλεί τον επιµελητή και του λέει: «από αύριο οι βατραχάνθρωποι θα τρώνε διπλή µερίδα ασθενούς!»
Το δεύτερο που του ανέλυσα, ήταν ότι δε µπορούν να κάνουν όλη τη βδοµάδα ασκήσεις και τα Σαββατοκύριακα βάρδιες. Πρέπει δύο µέρες να ξεκουράζονται.
Φωνάζει τότε τον υποδιοικητή και του λέει «οι υποψήφιοι βατραχάνθρωποι δε θα κάνουν βάρδιες».
«Τρίτον, επειδή έχουµε πολλά παιδιά γεωργών και ναυτικών, αν µπορούσε η υπηρεσία να τους δώσει ένα επιδοµατάκι, έστω για το τσιγάρο τους, θα ήταν ένα καλό κίνητρο».
– «Πόσα;» µου κάνει…
Εκείνον τον καιρό εγώ έπαιρνα ένα χιλιάρικο, οπότε του λέω «ένα πεντακοσάρικο».
Το κάνει αυτός 600 αµέσως και µου λέει: «µάζεψε άλλους τώρα που θα τρώνε καλά, δε θα κουράζονται και θα έχουν κι ένα χαρτζιλίκι!». Έτσι, πάλι µε την επιτήρηση του ναύαρχου, ξεκινήσαµε µε το τζιπάκι και τον οδηγό προσπαθώντας να µην κάνω σκληρές ασκήσεις και µας φύγουν πάλι (γέλια…)
Απρίλιος 1954 στο Πόρτο Ρίκο. Ένα ζευγάρι πτερύγια η επιβράβευσή του για την πρωτιά σε κολύµβηση µακρινής απόστασης 3.000µ.
Προχωρήσαµε και βγάλαµε µερικούς για αρχή. Αργότερα χρειάστηκε να φτιαχτεί κι ένας στίβος εµποδίων για να εκπαιδεύονται καλύτερα, όπως γινόταν και στην Αµερική. Εγώ είχα φέρει φωτογραφίες από το στίβο στην Αµερική, οπότε βασιστήκαµε εκεί και υπό την επιτήρησή µου τα έφτιαξε ο ναύσταθµος. Στήσαµε λοιπόν ένα νέο, παρόµοιο στίβο. Μάλιστα ήρθε το επιτελείο του ναυτικού, υπουργοί και άλλοι επίσηµοι, και θαύµασαν αυτόν το στίβο εµποδίων, όπως και την επίδειξη που µε έβαλε να κάνω µπροστά τους ο ναύαρχος. Από τότε ξεκίνησε η σχολή…Και εδώ είχαµε “hell week” και µεγάλες αποχωρήσεις από την εκπαίδευση.
Γιατί φύγατε από εκεί;
Εν τω µεταξύ υπήρχε και µια αδικία όσον αφορά στις προαγωγές. Η νοµοθεσία έλεγε ότι ένας για να προαχθεί υπαξιωµατικός στον επόµενο βαθµό, πρέπει να έχει τουλάχιστον 18 µήνες θαλάσσια υπηρεσία, ενώ τις άλλες µέρες µπορεί να τις έχει στη στεριά. Εµάς η σχολή ήταν στη στεριά, αλλά το µάθηµα ήταν στη θάλασσα. ∆ηλαδή ο Καρτελιάς µπορούσε να χάσει την προαγωγή γιατί δεν είχε θαλάσσια υπηρεσία. Την είχε τη θάλασσα δίπλα του, αλλά η νοµοθεσία δεν έλεγε κάτι τέτοιο.
Άλλαξε τότε η νοµοθεσία;
Όχι, οπότε και εγώ υπέβαλα παραίτηση κι έφυγα. Ένα χρόνο µε κράτησαν για να µε πείσουν να ανακαλέσω την απόφασή µου, αλλά τελικά δεν έγινε. Ήταν λάθος τους. Το ναυτικό πάντα έχει ανάγκη από καλά στελέχη, αλλά να αφήσεις να φύγει ο καλύτερος εκπαιδευτής σου για τη θαλάσσια υπηρεσία; Θα µπορούσαν κάτι να κάνουν. ∆εν έγινε όµως τίποτα κι εγώ έφυγα.
Μετά άνοιξες το πρώτο σχολείο;
Μετά άνοιξα το πρώτο σχολείο στην Ελλάδα, αλλά έκανα τρία χρόνια να πάρω άδεια γιατί δεν υπήρχε σχετική νοµοθεσία στην Ελλάδα. Βρέθηκαν κάποιοι αξιωµατικοί του Λιµενικού που µε φώναζαν να κάνω διάφορες δουλειές, γιατί δεν υπήρχαν τότε βατραχάνθρωποι στην αγορά. Έτσι πήγα όταν βούλιαξε ο «Αγαµέµνων» και έπρεπε να δω από κάτω, πήγαινα όταν έκαναν οι δικτάτορες µπάνιο στο Λαγονήσι κι έπρεπε να δω την παραλία από κάτω µην έχει βόµβες, και άλλα διάφορα. Κάποια φορά σε µία συζήτηση µε έναν γνωστό µου αντιπλοίαρχο, έτυχε να του πω ότι κάθε σαββατοκύριακο έχουµε πνιγµούς ανθρώπων που καταδύονται γιατί δεν έχουν εκπαίδευση. Σε όλον τον κόσµο υπάρχουν σχολές, εγώ ήµουν εκπαιδευτής βατραχανθρώπων από το Πολεµικό Ναυτικό, και έτσι είχα ζητήσει από το Λιµεναρχείο να µου δώσει άδεια να εκπαιδεύω ανθρώπους για να µην έχουµε ατυχήµατα.
Ένα από τα πρώτα σχολεία στην Ελλάδα
Το κατάλαβε το πράγµα ο υπεύθυνος και µε ρώτησε σε ποιον ζήτησα την άδεια. Τον κάλεσε µπροστά µου στο τηλέφωνο και τον ρώτησε: «γιατί δε δίνετε στον Καρτελιά άδεια;», οπότε εκείνος του απάντησε «γιατί δεν έχουµε νοµοθεσία!» Κτυπά το χέρι του στην καρέκλα και λέει: «∆ώστε του, και φτιάξτε, θέλω να πάρει άδεια αύριο κιόλας!». Κι έτσι ξεκινήσαµε… Αυτός πίστεψε ότι ένας άνθρωπος ικανός να βγάζει βατραχανθρώπους στο Ναυτικό, σίγουρα θα µπορούσε να σώσει µερικά άτοµα που πνίγονται άσκοπα στις παραλίες πηγαίνοντας για κατάδυση!
Έτσι ξεκίνησε η πρώτη σχολή;
Ακριβώς. Έβγαλα αρκετά άτοµα. Εγώ είχα ένα ιδιότυπο πρόγραµµα εκπαίδευσης. Έκανα ασκήσεις κατά φαντασία για να τους εµψυχώσω και πήγε πολύ καλά η σχολή. Έβγαλα εκατοντάδες κόσµο και µπορώ να πω µε σιγουριά ότι είναι οι καλύτεροι που βουτάνε…
Το 1966 ξεκίνησε η πρώτη αυτή σχολή;
Ναι. Το 1966 ξεκίνησε και συνέχισε αδιάλειπτα µέχρι το 1980 που ήρθαµε εδώ, καθώς δεν προλάβαινα και σταµάτησα. Μετά έκανε µαθήµατα η κόρη µου.
Τι θυµάστε από τα πρώτα εκείνα χρόνια της σχολής;
Θυµάµαι που έφερα κοµπρεσέρ για να γεµίζουν αέρα, γιατί αυτοί που καταδύονταν πήγαιναν στα εργοστάσια για να τους γεµίζουν αέρα. Οι πρώτοι µαθητές µου ήταν επιστήµονες, όπως γιατροί, δικηγόροι κλπ., και έπρεπε να διδάξω αυτούς που είχαν τη δυνατότητα να µάθουν και τους άρεσε.
Απευθυνόσαστε δηλαδή στον εύπορο κόσµο της τότε εποχής;
Όχι. Σε όλον τον κόσµο. Απλώς έτυχε το πρώτο σχολείο να έχει έξι µαθητές που ήταν όλοι επιστήµονες. Στη συνέχεια έκανα οµάδες στα σχολεία όπου ταίριαζα εργάτες και επιστήµονες µαζί, ώστε να λειτουργεί το µάθηµα καλύτερα.
Οι κόρες σας µπήκαν αργότερα στη «δουλειά»;
Η Όλγα είναι εκπαιδεύτρια και µάλιστα πολύ καλή. Η άλλη µου κόρη γνωρίζει να καταδύεται, αλλά δεν είναι εκπαιδεύτρια.
Σύγχρονο εργαστήριο κατασκευής και επιδιόρθωσης στολών κατάδυσης και ψαροτούφεκου
Εργαστήριο επισκευών και service ρυθμιστών
Πώς βάλατε την Όλγα στην κατάδυση;
Ήµουν στην Καστέλα και εκεί είχα το Peugeot όπου έβαζα µέσα τις µπουκάλες και πηγαίναµε στη Βουλιαγµένη για να κάνουµε τα µαθήµατα. Είχα φτάσει στον Άλιµο, όταν ξεφυτρώνει από το πίσω κάθισµα το κεφαλάκι της Όλγας, και µου λέει: «είµαι κι εγώ εδώ µπαµπά!».
«Γιατί µπήκες µέσα;» «Για να έλθω µαζί»
Πήγαµε στο δεύτερο λιµανάκι της Βουλιαγµένης και την άφησα απέξω. Εγώ πήρα τους µαθητές για να ξεκινήσουµε τα µαθήµατα, και όσοι τελείωναν τη βουτιά, έβγαιναν στη στεριά.
Κάποια στιγµή που έδειχνα στους µαθητές κάποιες ασκήσεις να κάνουν, ένιωσα κάποιος να µου τραβά το πόδι από το µαχαίρι. Γυρνάω και τι να δω; Η Όλγα που ήταν τότε 6 χρονών είχε βάλει µπουκάλα και πήρε το µαχαίρι για να κυνηγήσει ψαράκια. Η Όλγα της οποίας δεν πρόλαβα να της δείξω. « Έκλεψε» τις ασκήσεις από µένα την ώρα που τις έδειχνα στους άλλους και κατόπιν τα εφάρµοσε.
Μετανιώσατε καθόλου που ακολουθήσατε αυτόν τον κλάδο;
Όχι. Απεναντίας είµαι ευχαριστηµένος γιατί πρόσφερα στην κατάδυση κι έχουµε καταφέρει να γλυτώσουµε ζωές από αυτούς που ήταν «ζωηροί». Έχω βοηθήσει την υποβρύχια κατάδυση, τους επαγγελµατίες δύτες, τους σπογγαλιείς που ήθελαν να δοκιµάσουν µε πιο σύγχρονα µέσα. Τους έδωσα µπουκάλες, και µε την προτροπή του υπουργείου ήλθαν σε µένα και τους έκανα σχολείο, οπότε στη συνέχεια ναυτολογήθηκαν για να κάνουν την σπογγαλιεία µε µπουκάλες. Μάλιστα θυµάµαι που έβαλα αγγελίες στις εφηµερίδες ότι ζητούνται υποψήφιοι να εκπαιδευτούν για σπογγαλιεία µε µπουκάλες και είχαµε ένα µεγάλο τσούρµο από αυτούς που έβγαλαν πτυχίο, οι οποίοι στη συνέχεια ναυτολογήθηκαν.
Έπειτα έχω κάνει πολλές ανασκαφές µε διάσηµους αρχαιολόγους, κυρίως Αµερικανούς, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα. Έρχονταν φοιτητές από την Αµερική για να κάνουν πρακτική στις καταδύσεις, και ο Θροκµόρτον, ένας αρχαιολόγος που τον χρηµατοδοτούσαν οι Αµερικανοί, υποχρεωνόταν να πάρει 10-15 παιδιά, να τους εκπαιδεύει µια βδοµάδα και να τους αφήνει. Έτσι εκπαίδευα φοιτητές από την Αµερική για να µάθουν κατάδυση, να µάθουν πώς και πότε θα κάνουµε έρευνα για αρχαιολογία κ.α. Είναι πολλές οι δραστηριότητες που έχω κάνει. Τι να πρωτοθυµηθώ τώρα;
Ανασκαφές στις Κεχριές Κορινθίας
Κάποια ιστορία από εκείνα τα χρόνια;
Η υποβρύχια αρχαιολογία έχει και αυτή ενδιαφέρον. Κάποια στιγµή ο Θροκµόρτον, ο Αµερικανός αρχαιολόγος που εκπροσωπούσε το πανεπιστήµιο της Πενσυλβάνιας, ήξερε ότι στο νησί και στον κόλπο της Σαπιέντζας είχε βουλιάξει ένα πλοίο που το έλεγαν «Κολοµπάι». Αυτό το πλοίο όµως δε φαινόταν µε τίποτε µε τα γυαλιά από πάνω, αλλά ούτε και µε µπουκάλα από κάτω, γιατί ήταν θαµµένο. Έπρεπε όµως να βρεθεί και γι’ αυτό το έψαχναν οι Αµερικάνοι, οι Γάλλοι και οι Άγγλοι που ήταν στο γκρουπ για τις αρχαιολογικές έρευνες της περιοχής, χωρίς να έχουν καταφέρει τίποτε. Όταν µου ζητήθηκε βοήθεια από τον Αµερικάνο, πήρα µια 3µετρη µπετόβεργα από µια οικοδοµή, την έκανα µυτερή µπροστά, της έβαλα ένα χερούλι πίσω, πήγα στα πιθανά σηµεία που µπορούσε να έχει βουλιάξει το «Κολοµπάι» και έβαζα τη «σούβλα» µέσα για να καταλάβω πού υπήρχε άµµος και πού χώµα.
Ξένα δηµοσιεύµατα για τις ανασκαφές στη Σαπιέντζα. Εκεί ο Νίκος Καρτελιάς ανακάλυψε ένα βυθισµένο πλοίο (1) µε τη µέθοδο της «σούβλας» και σαρκοφάγους (2)
Έτσι όταν έφτασα στο σηµείο όπου είχε βυθιστεί και θαφτεί το πλοίο, ένιωσα κάτι το διαφορετικό, σαν δηλαδή το σίδερο να έµπαινε κι έβγαινε περίεργα. Αφού έκανα κάποιες κινήσεις στα 10, 15, 20 µέτρα που µπορεί να είχε απλωθεί το ναυάγιο, είπα στον Αµερικάνο ότι βρήκα το πλοίο. ∆εν πίστευε στα αυτιά του και αµέσως πήγαµε να δούµε. Τραβήξαµε τη λάσπη από πάνω, κάναµε τοµή σε δύο µέτρα βάθος και βρήκαµε όντως ένα πλοίο, αλλά ήταν ένα αυστριακό µπρίκι και όχι το «Κολοµπάι». Ένα διαφορετικό ναυάγιο που δεν το ήξερε κανένας!
Κάποια άλλη φορά στη Σαπιέντζα, είχαµε πάει να µετρήσουµε κάποιες κολώνες που τις ήξεραν οι ψαράδες. Αφού τελείωσε η κατάδυση και τα µετρήµατα (κάναµε 1400 µετρήµατα για να φτιάξουµε τη θέση και την κλίση που είχαν οι 17 κολώνες), έφυγα µε το ψαροτούφεκο, χωρίς µπουκάλα, 500 µέτρα πιο µακριά από το συγκεκριµένο σηµείο και µέσα σε µια σχισµή βλέπω ένα ροφό. Αν και κάρφωσα το ροφό, µου πήρε τη βέργα µέσα. Έκανα δυο-τρεις βουτιές για να ξεβραχώσω το ψάρι, και όπως έβαζα το χέρι µου για να κρατηθώ, κατάλαβα ότι η πέτρα δεν ήταν ανώµαλη, αλλά τετραγωνισµένη. Ξύνοντας µε το µαχαίρι µου, διαπίστωσα ότι ήταν κάτι σαν δεξαµενή ελαιοπιεστηρίου. Θυµόµουν πως στο χωριό που έχουµε τα λιοτρίβια για τις ελιές, έχουν τέτοιες δεξαµενές. Λέω τότε στους Αµερικανούς ότι βρήκα µια τέτοια δεξαµενή. Πάµε λοιπόν να δούµε τι ήταν και διαπιστώθηκε ότι ήταν σαρκοφάγοι!
Το 1967 ανέλαβες την αποκλειστική αντιπροσωπεία του οίκου TECHNISUB Ιταλίας για την Ελλάδα και στη συνέχεια και άλλες αντιπροσωπείες. Πώς µπήκες σε αυτόν το χώρο;
Όσον αφορά στις αντιπροσωπείες, µου τις έδωσαν γιατί ήµουν «της δουλειάς». Είχε γράψει τότε κάποιος στην Technisub στην Ιταλία, για να του δώσει εµπορεύµατα στην Ελλάδα. Ήλθε τότε ο υπεύθυνος από την Ιταλία να συζητήσουν και του λέει. «Πού θα επισκευάζετε τα όπλα;». Του απαντά αυτός: «στον Καρτελιά». «Τότε φώναξέ τον να έλθει εδώ, για να δω ότι ξέρει να τα επισκευάζει σωστά». Με φώναξαν τότε και τους λέω ότι «δε µπορώ να γίνω τεχνίτης κανενός που έχει όπλα, εγώ φτιάχνω όπλα µόνο στους πελάτες µου». Πάει ο Ιταλός σε δεύτερο έµπορο που είχε επίσης ενδιαφερθεί για την αντιπροσωπεία και τον ξαναρωτάει που θα φτιάξει τα όπλα αν χαλάσουν, και του απαντά και αυτός «στον Καρτελιά». Οπότε έρχεται αργότερα και µε βρίσκει ο Ιταλός και µου λέει: «µε κάλεσαν για να µου δείξουν ότι κάνουν για αντιπρόσωποί µου, αλλά εµένα µου κάνεις εσύ!».
«Ναι αλλά αυτοί µπορεί να έχουν τεράστια ποσά για εισαγωγές»…
«Εσύ τι µπορείς να διαθέσεις;»
Ενώ αυτοί του είχαν πει 5 εκατοµµύρια, εγώ του είπα µόλις 300.000.
«∆εν είναι λίγα;», τον ρωτώ.
«Όχι» µου λέει, «θα κάνεις επαναληπτικές!» Έτσι µου έδωσε θάρρος να προχωρήσω και να ξεκινήσω τις εισαγωγές, να φτιάξω αυτό το µαγαζί σε χώρο που να βολεύει τον κόσµο, κοντά στον ηλεκτρικό, στην Πειραιώς και τη Συγγρού. Κατάφερα γρήγορα να κερδίσω την εµπιστοσύνη του κόσµου, ώστε να λένε «άµα θέλω να ψωνίσω, θα πάω στον Καρτελιά». Aκόµη και σήµερα προσφέρω ένα έργο που δεν το ξέρει κανείς. Επιβλέπω συνεχώς τα παιδιά εδώ στο µαγαζί, και είµαι αυστηρός στο να προσφέρουν ποιότητα και σωστό service. ∆ε µπορείς να κάνεις τεστ σε µια φιάλη και να κτυπήσεις νούµερα επειδή την είδες καθαρή. Το τεστ πρέπει να γίνει κανονικά και ας είναι αυτή καθαρή. Εδώ όλα γίνονται για την ασφάλεια.
Τεράστια γκάµα σε µάσκες και πέδιλα
Από πια ηλικία µπορεί να ξεκινήσει κάποιος την κατάδυση;
Από τότε που θα µάθει να κολυµπά. Η κατάδυση είναι πιο εύκολη από το µακροβούτι. Αν πάρεις έναν που δεν ξέρει κολύµπι και τον ρίξεις στα άπατα, θα πνιγεί. Αν του δώσεις όµως µια µπουκάλα, τον ρίξεις στα άπατα και αναπνέει, τότε δεν πνίγεται. Αυτό ήταν άλλωστε και το µυστικό που µε οδήγησε στην ειδική «εκπαίδευση» της κυρίας Γεωργίας, της γυναίκας µου, η οποία δεν ήξερε µπάνιο για να βουτήξει. Την έµαθα πρώτα να αναπνέει και να καταδύεται (στην αρχή σε λίγα εκατοστά νερό και στη συνέχεια σε βαθύτερα), τότε που έκανα ανασκαφές, και αργότερα έµαθε µπάνιο.
«Η πρώτη γυναίκα που έµαθε πρώτα να καταδύεται και µετά να κολυµπά». Από το 1965 µέχρι σήµερα η κυρία Γεωργία Καρτελιά βρίσκεται συµπαραστάτης στο πλευρό του συζύγου της
Τι είναι αυτό που µπορεί να οδηγήσει περισσότερους Έλληνες στην κατάδυση;
Μεγάλο καλό έχει κάνει η τηλεόραση, αφού ο καθένας βλέπει ότι είναι εύκολο, καθώς βουτούν γυναίκες και παιδιά. Βέβαια στα νησιά οι περισσότεροι που βουτάνε είναι ξένοι, που από ότι φαίνεται αυτοί έχουν περισσότερο όρεξη για βουτιά και ξενάγηση. Αυτό γιατί τους λείπει η θάλασσα. Εµείς την έχουµε, αλλά δεν την εκµεταλλευόµαστε. Βέβαια αυτό είναι και στο χαρακτήρα του κάθε ανθρώπου. Εδώ ο εγγονός µου βουτάει από παιδάκι…
Κατά πόσο εµείς εδώ στην Ελλάδα είµαστε έτοιµοι να φιλοξενήσουµε µια µεγάλη µερίδα τουριστών που επιθυµεί την κατάδυση;
Νοµίζω ότι είµαστε πανέτοιµοι, αφού υπάρχουν σχολές σε κάθε µεριά της Ελλάδας, τόσο για να µάθουν στους τουρίστες αυτούς κατάδυση, όσο και για να τους ξεναγήσουν σε ενδιαφέροντες τόπους.
Θεωρείται η Ελλάδα καταδυτικός προορισµός;
Ναι, γιατί έχουµε πολύ καθαρά νερά, βυθούς µε ενδιαφέρον, σπηλιές µε βλάστηση και χρώµατα, οπότε αυτοί που βουτούν µένουν ευχαριστηµένοι. Εξάλλου οι εκπαιδευτές φροντίζουν να βουτούν σε ωραία µέρη, µε κίνηση ψαριών, µε τοπικό ενδιαφέρον όπως µε την ύπαρξη µιας φώκιας στην Κρήτη κ.α.
Κάποιες συµβουλές;
Να µην προσπαθήσουµε να µάθουµε κατάδυση µόνοι µας, αλλά πάντα κοντά σε έµπειρους εκπαιδευτές. Έτσι δε θα κινδυνέψουµε. Στις µέρες µας, τα µέσα που χρησιµοποιούνται από τις σχολές για κατάδυση, είναι απόλυτα ασφαλή. Πάντα σε ζευγάρι για κατάδυση και µε άριστο εξοπλισµό, το οποίο φυσικά πρέπει να συντηρούµε πολύ καλά.
